Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

de rechtspraak in de media: drie negatieve trends 435
het filmen in de rechtszaal weer in het nieuws. De Raad voor de rechtspraak
startte een onderzoek, en om-topman Harm Brouwer sprak zich uit voor
meer rechtstreekse uitzendingen. De persrichtlijn uit 2003 werd na vijf jaar
herzien en onlangs is de discussie opnieuw opgelaaid naar aanleiding van het
Wilders-proces, waarna de commissie-Van Rooy in het leven werd geroepen.
Deze commissie adviseerde om camera’s in beginsel altijd toe te laten, waarna
de Raad voor de rechtspraak besloot tot een pilot van rechtbank-tv.
De discussie speelt zich vooral af in nrc Handelsblad, Trouw en de Volkskrant.
Elk van deze kranten bevat gemiddeld ongeveer één artikel op jaarbasis over
camera’s in de rechtszaal. In totaal nemen deze drie kranten 74 procent van
alle berichtgeving hierover voor hun rekening. In de jaren negentig bericht
Het Parool ook veelvuldig over het onderwerp, maar de laatste jaren wat
minder. Dit wordt gecompenseerd door nrc Next, waarin in de afgelopen
zes jaar vijf artikelen hierover zijn verschenen (artikelen identiek aan die
in nrc Handelsblad niet meegerekend). Het ad, fd, Metro en De Telegraaf
hebben in totaal slechts één tot drie artikelen over het onderwerp. Het gaat
hierbij vooral om korte weergaven van uitspraken van opeenvolgende ministers
van Justitie. In De Pers en Sp!ts is helemaal niets te vinden hierover.
Als we de berichtgeving in de drie voornaamste bronnen met elkaar vergelijken,
dan zien we opmerkelijk weinig verschil. nrc Handelsblad, Trouw
en de Volkskrant bieden elk een podium voor diverse opiniebijdragen. Dit
is in overeenstemming met de podiumfunctie van de media (McNair 2011).
Het klopt ook met resultaten van onderzoek over rechtspraak in de media
in 2010 (Ruigrok et al. 2011). Verder is het aantal artikelen met uitsluitend
negatieve evaluaties één of twee in elke krant, het aantal waarin partijdigheid
ter sprake komt tussen één en vier, en het aantal dat kritiek op rechters bevat
drie tot vijf. Ook wat betreft de aanleiding voor het artikel zijn er geen duidelijke
verschillen aan te wijzen. 54 procent van de artikelen in nrc Handelsblad,
53 procent van de Trouw-artikelen en 47 procent van de artikelen
in de Volkskrant is geschreven naar aanleiding van een concrete gebeurtenis,
met de processen tegen de Hakkelaar, Volkert van der G. en Geert Wilders als
meest voorkomende.
In de berichtgeving over filmen in de rechtszaal zijn globaal twee fasen aan
te wijzen. In een eerste stadium vindt een evenwichtig publiek debat plaats.
nrc Handelsblad is hiervoor het vrijwel exclusieve podium in deze fase, met
een piek in 1997. Argumenten pro worden geformuleerd door toenmalig d66-
Kamerlid Boris Dittrich, toenmalig redactiechef nos-Journaal Hans Laroes
en toenmalig rechter Ulco van de Pol; argumenten contra door toenmalig
voorlichter Raad van State Robert van Dijk, Y. Heslinga van Slachtofferhulp
Nederland, en journalist Raymond van den Boogaard. In een tweede fase