Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

de rechtspraak in de media: drie negatieve trends 415
waarop de rechtspraak wordt uitgedaagd waar het gaat om transparantie.
We baseren ons in dit hoofdstuk op deze driedeling: zichtbaarheid, begrijpelijkheid
en bekritiseerbaarheid. Verder concentreren we ons op de proef
met rechtbank-tv, voorgesteld door de Raad voor de rechtspraak in het kader
van transparantie in de rechtspraak. Daarom spitsen we ons in het laatste
deel voor de conclusie van dit hoofdstuk toe op het debat over camera’s
in de rechtszaal zoals dat de laatste twintig jaar in de media is gevoerd.
Dit hoofdstuk omvat de rapportage van een onderzoek, uitgevoerd door
de Amsterdam School of Communication Research (ascor). Het onderzoek
betreft twee zaken. Ten eerste een media-inhoudsanalyse van nieuwsitems
over de rechtspraak in Nederland. Ten tweede een kort literatuuroverzicht
ter ondersteuning van de inhoudsanalyse. De inhoudsanalyse bestaat uit het
coderen, door een getrainde codeur, van geselecteerde nieuwsitems uit verschillende
bronnen. Deze bronnen omvatten de elf grote landelijke dagbladen.
Dit zijn: De Telegraaf, het Algemeen Dagblad, de Volkskrant, nrc Handelsblad,
nrc Next, Trouw, Het Parool (hoewel de laatste jaren niet meer landelijk),
Het Financieele Dagblad, De Pers, Metro en Sp!ts. De unit of analysis is het
nieuwsitem (bijv. het krantenartikel) als geheel.
De te bestuderen tijdsperiode loopt van 1 januari 1992 tot 1 januari 2012.
Het beginpunt is ingegeven door de praktische overweging dat vanaf
die datum steeds minstens twee landelijke dagbladen, nrc Handelsblad
en Trouw, integraal zijn op te zoeken via het geautomatiseerde databestand
LexisNexis. Andere media, zoals de Volkskrant (vanaf 1995), leveren additionele,
kortere tijdsreeksen aan informatie. De einddatum is ook ingegeven
door een praktische overweging: het feit dat LexisNexis steeds enige tijd
achterloopt met archivering. De tijdsperiode heeft als bijkomend voordeel dat
de meting loopt van tien jaar voor tot tien jaar na de oprichting van de Raad
voor de rechtspraak in 2002.
In de inhoudsanalyse wordt er gekeken naar zichtbaarheid, evaluatieve toon
en framing van relevante nieuwsitems. Zichtbaarheid van de rechtspraak
in de media wordt beschreven in een eerste stap. Vervolgens wordt per item
bekeken in hoeverre de rechtspraak positief, negatief, neutraal (vanuit het
standpunt van de rechterlijke macht gezien) of niet geëvalueerd is. Hierna
wordt onderzocht hoe de rechtspraak in het nieuws wordt gebracht. Hierbij
worden verschillende typen framing in eerste instantie onderscheiden,
waarbij de nadruk ligt op frames betreffende transparantie, gezag en kritiek.
Soorten transparantie-framing worden onderscheiden naar trefwoorden,
voortbouwend op de driedeling uit het hoofdbetoog van deze Verkenning:
zichtbaarheid, begrijpelijkheid, bekritiseerbaarheid. Soorten gezag-framing