Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

Box 6.3
transparantie: sturen en gestuurd worden 311
Intermezzo: effectieve en efficiënte rechtspraak
“Iedere politierechter heeft ervaren dat de verdachte die weet, althans het gevoel heeft dat er werkelijk
naar hem is geluisterd en dat de rechter het dossier kende en op zijn argumenten heeft gelet,
vrijwel nooit hoger beroep instelt. Maar ook weet iedere politierechter dat er een grote kans is dat
de verdachte die dit niet ervaren heeft, juist daarom in appel gaat, ongeacht de inhoud van het
vonnis. Ook bij civiele zittingen en de zittingen van de bestuursrechter geldt dat de gerustheid van
de rechtzoekende op een eerlijke behandeling en daarmee de vrede die men kan hebben met een
uitspraak, voor het overgrote deel afhangt van de bejegening van de partijen door de rechter” (Den
Tonkelaar 2009: 27).
Het aantal vragen dat kan worden gesteld is bijna onuitputtelijk. Met
de bovenstaande – uit de praktijk gedestilleerde – vragen wordt geïllustreerd
hoe vanuit een rationaliteit naar het primaire proces kan worden gekeken.
Het is duidelijk dat er verschillen zijn. Dat bevestigt de kans dat bepaalde
onderwerpen buiten de scope van de ene rationaliteit kunnen vallen, terwijl
ze voor een andere, en wellicht ook voor de ‘gezondheid van het gerecht’, wel
relevant kunnen zijn.
Wanneer we deze bevindingen plaatsen in het perspectief van de eerste
onderzoeksvraag – heeft de rationaliteitenbenadering een meerwaarde om
inzicht te verkrijgen in de relatie rechtspraak en transparantie vanuit het
perspectief van het gerecht? – dan is duidelijk dat het antwoord op deze vraag
niet anders dan positief kan zijn. Juist breder kijken dan vanuit de juridische
rationaliteit lijkt essentieel om zicht te krijgen op wat er binnen een gerecht
plaatsvindt. In de volgende paragrafen zullen we hier nader op ingaan. Ook
zullen ‘botsingen’ tussen rationaliteiten zichtbaar worden.
6.4 interne transparantie
De tweede onderzoeksvraag luidt: over welke instrumenten kan het bestuur
beschikken om de gewenste transparantie van het gerecht te verkrijgen?
Ten aanzien de transparantie maken we een onderscheid tussen interne
en externe transparantie. In paragraaf 6.4. komt de interne transparantie aan
bod en behandelen we de belangrijkste instrumenten. In paragraaf 6.5 komt
de externe transparantie aan de orde en geven we een beeld van de informatieverstrekking
vanuit de gerechten en de raad aan geïnteresseerden buiten
de rechtspraak.