Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echterlijke argumentatie en transparantie: een rechtsvergelijkende exercitie 183
stare decisis en de status van rechterlijke opinies als recht – en deze opinie
is hierop geen uitzondering. Bovendien werkt het hof de proportionaliteitsnorm
die het hanteert zeer omstandig uit in een aantal criteria, die het vervolgens
gemotiveerd toepast. 49 Dit alles ontbreekt in bovenstaande weergave
en die is daarmee onverteerbaar voor de Amerikaanse juridische maag. Zonder
transparantie geen legitimiteit!
Wat de Franse invalshoek betreft, heel veel korter kan de gefingeerde uitspraak
niet, maar toch is wat er staat – de aard van de overwegingen – tegen
het zere Franse been. De drie genoemde overwegingen vermelden namelijk
expliciet de norm, het criterium en de factoren die het us Supreme Court
hanteert bij het beantwoorden van de vraag of de opgelegde straf in strijd
is met de grondwet. Dat expliciete benoemen lijkt niet goed verenigbaar met
het summiere en syllogistische karakter van uitspraken van het Cour de cassation.
Bovendien zijn de norm, het criterium en de factoren die het us Supreme
Court hanteert buitenwettelijk van aard en dat past niet in de Franse optiek,
waarin immers het oordeel van de rechter zichtbaar en exclusief dient voort
te vloeien uit de wet als product van de wetgever. 50 Dat maakt van de “exercise
of independent judicial judgment” (cursivering toegevoegd) misschien wel
de grootste steen des aanstoots. Zonder wettelijke basis geen legitimiteit!
3.5 het wikileaks-effect
Uit de uiteindelijke vergelijking tussen de argumentatieve en motiveringspraktijk
van respectievelijk het hoogste Franse en Amerikaanse gerechtshof
kan wat het Amerikaanse us Supreme Court betreft een verrassende conclusie
volgen. De verschillen tussen de rechtssystemen onderling zijn namelijk
uiteindelijk gerelateerd aan de wijze waarop men de twee discoursen, dat wil
zeggen het vermelde officiële en onofficiële discours, in een evenwicht weet
te brengen. En juist omdat het Amerikaanse hoogste gerechtshof de twee
eerder vermelde discoursen integreert, stelt ook dat zich wat verdoken
op (Lasser 2004: 339). De conclusie zou dan ook kunnen luiden dat, waarschijnlijk
juist omwille van de officiële geslotenheid van het Franse magistratelijke
debat, het officieuze debat in Frankrijk opener is dan het publieke
Amerikaanse debat (en dat is het enige wat er is: rechterlijke argumentatie
en motivering vallen in de vs immers goeddeels samen!).
De zeer georganiseerde Franse institutionele structuur waarbinnen magistraten
worden opgeleid en opereren waarborgt, zo gaat het idee, dat rechterlijke
besluitvorming functioneert als de katalysator voor openhartige debatten
tussen juridische experts; debatten die zich afspelen buiten het publieke
domein. Om vat te houden op deze vrije discussie werkt het Franse rechtssysteem
met de doctrine dat rechterlijke uitspraken geen recht zijn (maar