Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

een transparanter strafrechtssysteem in nederland? 285
Het civiele en het bestuursrecht zijn minder ‘publiek’ van aard dan het strafrecht,
en daarom geldt daarbij het vereiste van transparantie voor het ‘grote
publiek’ er in minder sterke mate dan binnen het strafrecht. Toch zijn diverse
van de bovengenoemde aspecten van openbaarheid/transparantie, zoals toegankelijkheid
en begrijpelijkheid van zittingen en uitspraken, verspreiding
hiervan en de rol van de media, ook van belang in het civiele en bestuursrecht.
Onderzoek zou hier nader licht op kunnen werpen.
5.8 wordt het nederlandse strafrecht ‘geconsumeerd’
door de burger?
Het in de vorige paragrafen beschreven onderzoek laat zien dat de rechtspraak
in Nederland niet zeer transparant is. Het slechts openen van deuren leidt
er niet toe dat de openbaarheid ook op grote schaal wordt ‘geconsumeerd’
door de burger en de media; dit gebeurt slechts in geruchtmakende zaken.
Het is de vraag of dit een groot probleem is. Veel burgers zullen zich niet realiseren
dat rechtspraak niet zo transparant is, omdat ze toch al nooit naar een
zitting toegaan. En de media berichten wél regelmatig over geruchtmakende
zaken. Pas als burgers zelf eens betrokken zijn in een zaak zal hen opvallen dat
de rechtspraak niet in alle opzichten begrijpelijk en toegankelijk is. Het kost
ook veel tijd om zich in de rechtspraak te verdiepen en veel burgers zullen
die tijd niet willen nemen. De meeste burgers zullen zich, in de incidentele
gevallen dat ze eens een zaak bijwonen of zich ergens over willen informeren,
erbij neerleggen dat ze niet volledig begrijpen wat rechters beslissen of dat ze
bij lezing van een vonnis of arrest moeten afhaken. Velen zullen dit alles graag
overlaten aan de professionals.
Dit heeft echter wel als gevolg dat burgers zich vrijwel uitsluitend verlaten
op de media en op uitspraken van politici. Dat kan hun beeld van de rechtspraak
sterk vertekenen, zeker nu de rechtspraak niet altijd op positieve wijze,
en bovendien ook op steeds minder positieve wijze, in beeld wordt gebracht.
De rechtspraak zou hier iets tegenover kunnen stellen, waarbij burgers
op adequatere wijze en vollediger worden geïnformeerd en eventueel ook
meer betrokken worden bij de rechtspraak. Door de Raad van de rechtspraak
is al veel in gang ingezet om informatievoorziening en begrijpelijkheid ervan
te bevorderen. Vooralsnog is echter niet duidelijk of dit voldoende is om
kennis en betrokkenheid van burgers bij de rechtspraak te vergroten.
Het wetsvoorstel Minimumstraffen kan als voorbeeld dienen van een vertekening
van het beeld van de rechtspraak door onvoldoende of onjuiste
informatie. Dit wetsvoorstel is gegrond op stellingen die niet juist zijn,
namelijk dat de criminaliteit alleen maar toeneemt, 20 dat die tot staan kan