Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

zet transparantie liever in voor bekritiseerbaarheid dan voor vertrouwen 463
het daarmee (helemaal) oneens zijn (van hen zoekt 10% informatie). Van
het al kleine groepje respondenten dat het (helemaal) eens is met de stelling
én informatie gezocht heeft, is tweederde zelf of via een naast familielid
betrokken geweest in een rechtszaak. Maar die concrete gevallen vormen
in de database maar een zeer gering aantal, omdat veruit de meeste respondenten
überhaupt niet vermelden actief informatie te hebben gezocht.
‘Algemene’ twijfelaars blijken niet meer geïnteresseerd in achtergrondinformatie
dan vertrouwers en niet-vertrouwers. Ze oordelen ook niet
negatiever over berichtgeving in de media (zie stellingen in tabel 3, bijlage).
Terwijl verwacht zou mogen worden dat twijfelaars enerzijds sceptischer
zijn over voorhanden informatie en anderzijds meer geneigd tot interesse
in achtergrondinformatie. Dat twijfelaars in het algemeen niet sterk gericht
lijken te zijn op het vergroten van hun vertrouwen door informatievergaring
is tevens af te leiden uit de interesse voor fouten in de rechtspraak. In elk
geval 22 procent van alle respondenten heeft interesse voor berichten over
fouten. Van de twijfelaars is dat 28 procent (tegen 19% van vertrouwers en 15%
van niet-vertrouwers), terwijl dat mogelijk geen zorgen over onzekerheid
of wantrouwen kan wegnemen. 24
De these dat mensen die onzeker zijn of ze kunnen vertrouwen actiever
informatie vergaren of verwerken lijkt vooral op te gaan voor wie niet zeker
zijn of ze in een concrete zaak een eerlijke kans zullen maken. Het overgrote
merendeel van de twijfelaars, ook wie niet weet of hij een eerlijke kans zal
maken in een rechtszaak, zoekt echter geen extra informatie. Twijfelaars
blijken zich er in het algemeen minder druk over te maken of ze de rechtspraak
wel kunnen vertrouwen. Bovendien zijn ze meer gefocust op negatieve
berichten. Een en ander doet de vraag rijzen of inzichten over onzekere
burgers in concrete procedures ook toegepast mogen worden op burgers ‘in
het algemeen’. Vermoedelijk niet: zij kunnen het zich permitteren wel of niet
te vertrouwen of te twijfelen zonder dat te willen verifiëren. 25
9.4.3 factoren die vertrouwen voor een belangrijk deel bepalen
Vertrouwen nader gepreciseerd
In dit hoofdstuk staan vooral condities centraal waaronder twijfelaars
mogelijk meer zouden kunnen gaan vertrouwen. Veel van de stellingen
die aan de respondenten zijn voorgelegd (zie tabellen 1 en 3 in de bijlage)
kunnen echter ook gebruikt worden als nadere indicatie van wat onder vertrouwen
kan worden verstaan. Uit de antwoorden op de stellingen zijn drie
dimensies te destilleren die samen ook een indicator van vertrouwen zijn
(zie de bijlage). Het gaat om de perceptie van 1. eigenschappen of waarden
waaraan rechters (moeten) voldoen; 2. gelijke of eigen kansen voor de rechter