Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echterlijke argumentatie en transparantie: een rechtsvergelijkende exercitie 193
te zijn. Tenzij die rechtsvormende rol volgens de commissie op een andere
plaats dan de motivering tot uitdrukking zou moeten worden gebracht
natuurlijk. Daar wordt in het rapport echter niets over gezegd (maar zie hieronder
in deze paragraaf ).
In ieder geval blijkt uit de rechtsvergelijkende analyse in dit hoofdstuk dat een
meer omvangrijke rechterlijke motivering enerzijds en een betere kwaliteit
van rechtspraak anderzijds misschien niet noodzakelijk lineair met elkaar
verbonden zijn. En vice versa: een gesloten motivering zou misschien ook
mogelijkheden bieden voor het beter kunnen realiseren van social justice.
Want creëert de Franse be- en geslotenheid van de rechterlijke argumentatie,
inclusief het systeem van checks and balances dat daarmee samenhangt, nu
niet juist de ruimte om tot ook sociaal en maatschappelijk beter doordachte
beslissingen te komen? Is het niet zo dat juist omdat de Franse rechter zich
niet persoonlijk hoeft te laten zien, hij zijn creatieve rol kan uitleven en vrijer
kan nadenken over casus in termen van social justice? Is het niet zo dat juist
omdat het Cour de cassation minder omstandig motiveert, het een dynamische
rol als katalysator en bewaker van rechtsstatelijkheid en democratie kan
vervullen? Hoe dan ook, nader onderzoek naar de relatie tussen rechterlijke
motivering/ transparantie enerzijds en de materiële kwaliteit en maatschappelijke
rol van de rechtspraak anderzijds is aangewezen; een rechtssociologische
en vergelijkende onderzoeksagenda lijkt opportuun.
Een tweede mogelijkheid die zich aandient is te komen tot een versterking
of verbetering van het stelsel dat de rechtspraak in de strikte betekenis van het
woord (d.w.z. de rechterlijke uitspraak zelf ) ‘flankeert’. Deze mogelijkheid
is wat meer in lijn met de Franse traditie ter zake: transparantie en openheid
over de rol en betekenis van de rechtspraak wordt dan via een omweg bewerkstelligd.
We schetsen een aantal opties.
Een spannend maar helaas kritisch ontvangen idee is dat van Giesen
en Schelhaas, waarin wordt gepleit voor wat zij noemen een Periodiek
Overleg van Rechtsvormers (por). Dat overleg wil coördinatieproblemen
in de rechtsvormende taak van respectievelijk wetgever en rechter het hoofd
bieden (in samenspraak met practici en wetenschap) (Giesen en Schelhaas
2006). 77 Wat er onder meer interessant aan is, is dat het voorstel aanleiding
kan geven tot afstemming met behoud van eigenheid en eigen verantwoordelijkheid
tussen de verschillende rechtscheppende actoren. 78 Een en ander zou
ook meerwaarde kunnen hebben indien het aanleiding geeft tot een extrajudiciële
of buitenparlementaire motivering in abstracto en ex ante; veelal
zal het immers over aangelegenheden gaan die zich voor een alerte rechtsvormer
op voorhand aankondigen en die vragen doen rijzen. Het por spreekt
zich dan vóór de daadwerkelijke uitspraak of wetgevende akte normatief