Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

428
speelruimte voor transparantere rechtspraak
‘Openheid’ blijkt een buzz word dat in de media voor van alles en nog wat
wordt gebruikt. Zo figureert het begrip in abstracte stukken over de rechtsstaat.
Ook vindt men openheid terug in debatten over de motivering van uitspraken,
antiterreurwetgeving of vertrouwen in de rechtspraak. In concrete
vragen om informatieverstrekking en in een aanklacht omtrent ‘klassenjustitie’
treedt openheid op als kernbegrip.
Waar ‘onafhankelijkheid’ centraal staat gaat het ook om een verzamelbegrip.
Een veelvoorkomende invulling van het begrip is: het zich niet laten leiden
door politieke voorkeuren. Vier van de achttien keer dat de onafhankelijkheid
van rechters in twijfel wordt getrokken gebeurt dit naar aanleiding van
het proces-Wilders. De discussie omtrent de rol van politieke voorkeuren
van rechters speelt echter al langer, getuige de afscheidsrede van de president
van de Hoge Raad Sjoerd Royer, waarover Het Financieele Dagblad
in 1996 berichtte.
‘Publiciteit zoeken’ wordt met name geassocieerd met gedrag van rechters
in concrete zaken. Een voorbeeld is voormalig rechter Tom Schalken, die zijn
verhaal deed over het proces-Wilders. Datzelfde proces lokte bij Hans Laroes,
destijds hoofdredacteur van het nos Journaal, uitspraken uit over camera’s
in de rechtszaal. Maar ook komt de president van de Hoge Raad Geert
Corstens een aantal malen voorbij in de media, en hij heeft het juist niet over
concrete zaken, maar over bijvoorbeeld wetgeving en het uitleggen van vonnissen
door rechters.
Al met al kan gesteld worden dat in ongeveer tweederde van de artikelen
transparantie aan bod kwam, waarbij ongeveer de helft van die items ging
over wat misschien wel de negatiefste term van allemaal is, ‘partijdigheid’.
Hierbij moet worden aangetekend dat dit niet toe te schrijven is aan louter
artikelen over het Wilders-proces. Partijdigheid kwam ter sprake in alle
artikelen over het Wilders-proces die in de willekeurige steekproef terechtkwamen,
maar dit betrof maar zeven van de 32 artikelen over partijdigheid.
Ook zonder het proces-Wilders was ‘partijdigheid’ de meest voorkomende
van alle transparantietermen.
De frequentie van de meest voorkomende twee termen, openheid en partijdigheid,
maken het mogelijk om te kijken of we hierbij veranderingen
over de tijd kunnen waarnemen. Wat betreft transparantie wordt er vaak
gesproken van een toenemende roep om openheid, oftewel een toename
over de tijd. Bij partijdigheid hebben we gezien dat de berichtgeving erover
niet geheel is toe te schrijven aan het Wilders-proces. Toch zou het ter sprake
brengen van de onpartijdigheid van de rechtspraak een recent fenomeen