Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echters aan het woord over transparantie 239
kan dichthouden van de gordijnen tot argwaan leiden. Rechters vrezen het
beeld van de ‘onwillende en onbetrouwbare’ rechter en de mogelijke schijn
van vriendjespolitiek. De affaire rond de rechters in de Chipshol-zaak werd
meerdere malen als voorbeeld genoemd. Anderzijds verwachten sommige
rechters dat meer van jezelf laten zien ervoor zorgt dat burgers en justitiabelen
meer empathie voor de rechter als persoon krijgen. Tegelijkertijd
loopt de rechter wel het risico dat kwaadwillenden deze informatie
in de zittingszaal of zelfs daarbuiten tegen hem of haar gebruiken. Een
publieke stellingname van een rechter kan tot gevolg hebben dat hij
in de toekomst op die onderwerpen niet meer als onpartijdig wordt
beschouwd. Een politieke opvatting of lidmaatschap van een organisatie
kan – zo gaven enkele rechters ons uit persoonlijke ervaring mee – leiden
tot persoonlijke bedreiging aan het adres van een rechter of diens familie
dan wel een wrakingverzoek.
4.3.5 participatie in het maatschappelijke debat
Is het wenselijk wanneer rechters als individu bijdragen aan de transparantie
van het instituut door middel van participatie in het maatschappelijk debat
over kwesties die de rechtspraak aangaan, zoals de kwaliteit van de rechtspraak
en het functioneren van rechters? Een blik op eerdere uitingen van
rechters in vak- en dagbladen laat een grote verdeeldheid zien. Waar sommigen
menen dat zwijgen en niet meedoen aan het publieke debat het aanzien
van de rechterlijke macht schaadt (Kop 2012), menen anderen dat een rechter
in de publiciteit gelijkstaat aan “een egel die de snelweg gaat oversteken:
levensgevaarlijk” (Fokkens 2011).
Enquête
In de enquête hebben we gevraagd naar ervaring met en wenselijkheid van
participatie van rechters in de maatschappelijk debat over kwesties rondom
het functioneren en de kwaliteit van de rechterlijke macht en van rechters,
bijvoorbeeld door middel van bijdragen aan opiniepagina’s of vaktijdschriften.
45 Ook met dit instrument blijken weinig respondenten zelf ervaring
te hebben: 86 procent zegt hiermee weinig of geen eigen ervaring te hebben,
en 13 procent tamelijk veel of veel ervaring. Wel vindt een meerderheid van
54 procent het (zeer) wenselijk dat rechters participeren in het maatschappelijk
debat over dit soort kwesties, terwijl 29 procent dat (zeer) onwenselijk
vindt en 17 procent aangeeft hierover geen mening te hebben.
Vervolgens kregen de respondenten een aantal redenen voorgelegd waarom
participatie van rechters in het maatschappelijk debat onwenselijk respectievelijk
wenselijk is, en werd hen gevraagd welke van deze redenen voor hen
de belangrijkste is. De antwoorden staan in tabel 4.11. 46