Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

als gezag verdiend moet worden… 155
5 heid, partijdigheid en incompetentie bevestigt; hier staat ‘held’ Wilders
dan mediatechnisch gesproken volgens de logica van de dramademocratie
tegenover ‘schurk’ Schalken.
6 Schalken ondermijnt met zijn optreden niet alleen zijn eigen gezag als
rechter die de omstreden opdracht tot vervolging heeft gegeven, maar hij
beschadigt ook het gezag van de rechtspraak in bredere zin. Een visueel
effect dat in vele herhalingen op televisie steeds wordt versterkt, is het
gevolg van de fysieke inrichting van de rechtszaal die niet is afgestemd
op het televisiebeeld. Schalken zit met zijn gezicht naar de rechters,
maar met zijn rug naar de advocaat en de verdachte. Achter hem zwaait
Moszkowicz op een gegeven moment melodramatisch met een papier dat
de leugens van Schalken zogenaamd zou aantonen.
7 Ook de advocaten van de benadeelde partijen schaden het gezag van
de rechter door hun onceremonieel gedrag, waarbij zij wel door de voorzittende
rechter krachtig worden aangepakt, maar deze manifestatie van het
rechterlijk gezag komt te laat.
De einduitspraak kan gelezen worden als een poging om de drie rationaliteiten
te combineren. De rechter heeft een afgewogen tekst die hij duidelijk
voorleest en goed acteert naar een groot publiek toe. Hij dempt de commotie
door Wilders vrij te spreken, maar te stellen dat hij zich bij zijn kritiek
op de islam op de uiterste rand van zijn vrijheid heeft begeven en dat hij niet
verder zou moeten gaan dan hij gegaan is om strafbaarheid te voorkomen.
De commotie ebt snel weg, maar de indruk blijft overheersen dat rechters ook
maar mensen zijn die door politieke drijfveren bevangen worden.
2.4.4 de top van de gezagspiramide
De rechter die moet aanzien dat de rechtsstrijd tussen partijen verandert
in een publieke en zelfs een politieke arena kan op verschillende manieren
gezag verdienen en verspelen. De basis voor het gezag van de rechter is en
blijft te vinden in een goede organisatie van de praktijk van alledag. Zolang
rechters zich richten op de normen die voortvloeien uit de interne moraal
van de rechtspleging en dit op een transparante wijze doen, is er geen reden
voor het ontwikkelen van een aanvullende legitimiteitsstrategie. Gebruik
kan worden gemaakt van de symmetrie tussen de interne moraal en de basisverwachtingen
over procedurele rechtvaardigheid die als mechanisme
bepalend zijn voor de toekenning van gezag aan de rechter door burgers
die aan het proces deelnemen. De organisatie van de rechtspleging moet
professionals voldoende speelruimte laten om hun werk volgens deze
normen te doen en overmatige bureaucratie moet hierbij worden vermeden