Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

een transparanter strafrechtssysteem in nederland? 277
Uit bovenstaande volgt dat bij de vraag in hoeverre de rechtspraak transparant
is en wordt ‘geconsumeerd’ en in hoeverre hierbij belemmeringen optreden,
de ervaringen van het grote publiek met de diverse aspecten van transparantie
zoals hierboven beschreven van belang zijn. Hieronder wordt op het empirisch
onderzoek naar de bovengenoemde aspecten van transparantie ingegaan.
5.7 feitelijke transparantie van de (straf)rechtspraak:
empirisch onderzoek
De historische schets hierboven heeft grote fluctuaties laten zien in de openbaarheid
van de zitting; van volledig openbaar in vroeger tijden tot vrijwel
volledig besloten in de periode vanaf de vijftiende eeuw, waarna tijdens
de Verlichting het belang van openbaarheid weer werd erkend. De afgelopen
decennia is er weer hernieuwde aandacht voor de openbaarheid gekomen
als gevolg van de internationale mensenrechtendiscussies en beslissingen
van het ehrm, maar ook door het beschikbaar komen van internet en audiovisuele
middelen.
Naar de daadwerkelijke openbaarheid en transparantie van de Nederlandse
strafrechtspraktijk is empirisch onderzoek verricht (Malsch & Nijboer 2005;
Malsch & Van Manen 2007). Dit onderzoek heeft zich voornamelijk op het
strafrecht gericht. Strafzittingen zijn bezocht en geobserveerd, en bezoekers
van de publieke tribune zijn geïnterviewd over hoe begrijpelijk en toegankelijk
zij de zitting vonden. Daarnaast is experimenteel onderzoek verricht
naar hoe het taalgebruik in vonnissen mogelijk kan worden vereenvoudigd
zodat vonnissen begrijpelijker worden. De rol van de motivering bij de
begrijpelijkheid is onderzocht. Ook is onderzoek gedaan naar de verspreiding
van rechterlijke uitspraken. Het papieren karakter van Nederlandse strafzittingen
is onderzocht. Hieronder wordt op de resultaten van dit onderzoek
ingegaan, waarbij de verschillende aspecten van de openbaarheid apart
worden behandeld.
5.7.1 het bezoek van de publieke tribune
Voor de transparantie van de rechtspraak is van belang of burgers zittingen
bezoeken en of zij aldaar de behandeling van de zaak kunnen volgen.
Geruchtmakende zaken trekken veel aandacht, de publieke tribune zit vol
en de media berichten er uitvoerig over. Dit soort zaken wordt op een uitgebreide
manier behandeld ter zitting. Het bewijs wordt er vollediger gepresenteerd
dan in doorsneezaken en de rechterlijke uitspraken in deze zaken
zijn vaak uitvoerig en goed gemotiveerd. Camera’s zijn op steeds grotere
schaal aanwezig. De transparantie in dit soort zaken is dan ook veel groter
dan in de zaken die geen publiciteit trekken.