Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

458
speelruimte voor transparantere rechtspraak
Dat het verspreiden van informatie averechts kan werken voor vertrouwen
laat ook de Zweedse onderzoekster De Fine Licht (2010) zien met een experiment
in de medische sector. Diverse groepen respondenten kregen in transparantie
toenemende versies van een afwegingsproces te lezen, waarbij
de keuze werd gemaakt om geld toe te delen aan adolescenten met psychiatrische
problemen ten koste van vrouwen die een ivf-behandeling wensten.
De Fine Licht wilde weten of mensen die meer informatie kregen over de ins
en outs van een beslissing, ook meer zouden vertrouwen in de medische
sector. Dat bleek niet het geval, onder meer omdat duidelijk werd dat sommige
besluiten deels willekeurig blijven en lastig zijn uit te leggen. Kennelijk,
concludeert zij, zijn er typen beslissingen waarvan men liever niet wil weten
hoe die genomen worden.
Net zomin als positief bedoelde informatie altijd vertrouwen wekt,
ondermijnt negatieve informatie altijd het vertrouwen. Of informatie
als positief of negatief wordt gepercipieerd is ook afhankelijk van de condities
van de ontvanger. Een studie (uit de medische sector) naar intensief
negatieve berichtgeving (in landelijke en regionale kranten) over een
incident in de IJsselmeerziekenhuizen, laat zien dat dit nauwelijks effect
heeft op het vertrouwen in de zorgsector van burgers in ‘heel Nederland’,
maar veel effect in de nabijheid van het specifieke ziekenhuis. De nabijheid
en het direct geraakt worden door het incident bepalen mede de impact
van de berichtgeving en niet de berichtgeving an sich (Schee, De Jong
en Groenewegen 2012: 464). 14
Voor het meten van vertrouwen is het daarom van belang vast te stellen
of het te onderzoeken object niet te algemeen of te ver weg is. Volgens
Grimmelikhuijsen en Meijer (2012) heeft het bijvoorbeeld geen zin om
vertrouwen in de ‘overheid’ te meten, omdat ‘de overheid’ een veel te grof
object is. Daarom meten ze impact van informatie over een concreet beleidsonderwerp
(luchtvervuiling) op het vertrouwen in een lokale overheid.
In de enquête viel op dat vaak meer dan de helft van de respondenten op stellingen
over de rechtspraak in plaats van over rechters kozen voor de opties
neutraal of weet niet (zie bijlage). Dat wekt de indruk dat ‘de rechtspraak’
voor velen een te abstract begrip is. Dat betekent niet alleen iets voor vertrouwensonderzoek,
maar mogelijk ook voor pogingen om het vertrouwen
te verhogen. Volgens Van Koppen is de hoge mate van vertrouwen van
Amerikaanse burgers in het Supreme Court in de vs juist te verklaren door
onwetendheid mede als gevolg van de grote afstand tussen burgers en het
hoogste gerechtshof (2003: 17).