Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

138
speelruimte voor transparantere rechtspraak
rechterlijke integriteit. De persoon van de rechter is belangrijker geworden
en daarom willen Kamerleden bijvoorbeeld volledig inzicht hebben
in de nevenfuncties van rechters. Het zelfreinigend vermogen van de beroepsgroep
moet op orde zijn, waarbij de rechtspraak disciplinaire maatregelen niet
moet schuwen (Tweede Kamer 2011–2012).
Opvallend is dat Nederland in vergelijking met andere Europese landen
nauwelijks disciplinaire maatregelen kent en oplegt. Tussen zelfregulering
en ontslag zitten weinig opties, terwijl andere landen meer instrumenten
hebben en gebruiken, zoals het berispen van rechters of ze van een zaak halen
(European Commission for the efficiency of justice 2010: 222–228). Het vertrouwen
in spontane zelfregulering van beroepsgroepen is niet zonder meer
aanwezig. Zo klonk de roep om openbaarheid over disciplinaire maatregelen
in de Tweede Kamer steeds sterker. Verschillende Kamerleden maakten zich
zorgen over het gebrek aan mogelijkheden om disciplinaire maatregelen
te nemen tegen falende rechters (Tweede Kamer 2011–2012).
De Tweede Kamer lijkt veel waarde te hechten aan het versterken van
de checks and balances in het rechterlijk systeem. De vooronderstelling
daarbij is dat meer externe controle en machtstegenwicht bijdragen aan
vertrouwen in en kwaliteit van rechtspraak. Dat is terug te zien in recente
voorstellen die in de Tweede Kamer zijn behandeld, zoals het wetsvoorstel
disciplinaire maatregelen, de Kamerbrief over de inzet van leken-deskundigen
als rechters, de Kamerbrief over het anders afhandelen van wrakingsverzoeken,
de Kamerbrief over klachtafhandeling, de Kamerbrief over meer
externe toetsing van de kwaliteit van vonnissen (minister van Veiligheid
en Justitie 5 oktober en 4 november 2011). Kamerleden hechtten veel waarde
aan de versterking van maatschappelijke oriëntatie van rechters, bijvoorbeeld
door het lopen van stages bij politie, om en reclassering (Tweede
Kamer 2011–2012).
De agenda van het ministerie van Veiligheid en Justitie wisselt ook per kabinetsperiode
en per bewindspersoon. Het ministerie kan alleen op hoofdlijnen
sturen en dan vooral door middel van overleg. De laatste jaren is de aandacht
hoofdzakelijk gericht op de effectiviteit en de efficiëntie van het rechtsbestel
en het vergroten van de veiligheid, zoals blijkt uit de Innovatieagenda
rechtsbestel en het programma herontwerp strafrechtketen. Het gaat vooral
om de bijsturing van het proces en het product van het rechterlijk systeem
(proces- en outputlegitimiteit). Er is daarbij steeds meer aandacht voor strafrecht
omwille van een veiliger samenleving (outcomelegitimiteit). De rechtspraak
moet bovendien in tijden van bezuiniging met minder geld meer
zaken doen door de stukkenstroom en de dienstverlening te digitaliseren
en de doorlooptijden te versnellen. Als gevolg van het project Herziening