Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

470
speelruimte voor transparantere rechtspraak
Daarnaast kunnen de houdbaarheid van uitspraken en de (maatschappelijke)
gevolgen van uitspraken van rechters onderzocht worden. In tegenstelling tot
bij het ‘vergelijken’ van strafmaten is veel uitvoeriger onderzoek nodig, zeker
naar maatschappelijke gevolgen, maar is niet per se verdergaande openbaarheid
van de rechtspraak nodig dan nu het geval is. Het kan wel, mits systematisch
uitgevoerd, de feedback en het reinigend vermogen opleveren in de trant
die Giard voor ogen staat.
Ten slotte wensen veelal niet-juridische buitenstaanders onderzoek
te doen dat insiders in eerste instantie mogelijk niet direct relevant vinden.
Hierboven werd het voorbeeld van Van Boom al genoemd: de Hoge Raad
hanteert gedragsveronderstellingen die empirisch te toetsen zijn. In dat
geval gaat het om de mogelijkheid om gericht onderzoek te doen op basis
van hetzij openbare gegevens, of door onderzoek uit te voeren binnen
de muren van de rechtspraak. Wat ligt er bijvoorbeeld ten grondslag aan
de gedragsveronderstellingen van de Hoge Raad? Dat valt mogelijk te destilleren
uit hun oordelen, maar kan ook blijken door gesprekken te voeren
met leden van de Hoge Raad. Verdergaand onderzoek kan ook nodig zijn
om inzicht te krijgen in de wijze waarop rechters, alleen of in een kamer,
tot hun beslissingen komen en welke condities die beslissingen beïnvloeden.
Daarvoor moet de toegang tot de rechtspraak en rechters wel vereenvoudigd
worden. Langbroek (2006: 141) constateert dat er al een geweldige
mate van transparantie is ten opzichte van “de toestand in 1996”. Alleen,
“Hoewel er dus via rechtspraak.nl geweldig veel informatie wordt verstrekt
is de vraag of de huidige mate van transparantie van de rechtspraak adequaat
is.” Zo is hij kritisch over het feit dat de Raad voor de rechtspraak zich op het
standpunt stelt (2006: 142).
9.7 tot slot
“dat voor onderzoek in de rechtspraak toestemming van de Raad nodig is.
Maar het verschil tussen het beschermen van de gerechten tegen een al te grote
werklast door onderzoek en het weigeren van onderzoek omdat de uitkom-
sten schadelijk kunnen zijn voor het imago van de Raad voor de rechtspraak,
van de besturen van de gerechten of voor het vertrouwen in de rechtspraak
is niet duidelijk. En de Wet openbaarheid van bestuur is niet van toepassing
op de rechtspraak.”
Kort samengevat is de conclusie dat meer transparantie waarschijnlijk niet
rechtstreeks zal leiden tot meer vertrouwen bij de burgers in de rechtspraak,
en zelfs averechts kan uitpakken. Eén reden hiervoor is dat vertrouwen
en wantrouwen in de rechtspraak samenhangen met allerlei factoren die
slechts zeer ten dele beïnvloedbaar zijn, zoals sociale klasse en meer algemene