Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echterlijke argumentatie en transparantie: een rechtsvergelijkende exercitie 175
Het Franse systeem van rechtsvinding, argumentatie en motivering bestaat
namelijk uit een officieel en een onofficieel discours (bifurcation). Er is sprake
van parallelle circuits, en de officiële Franse presentatie – vooral dan de publiek
zichtbare motivering – van de rechterlijke beslissing representeert in die
zin nauwelijks de totaliteit van de Franse argumentatieve praktijk ter zake.
“There exists, hidden within the French judiciary, an entire other argumentative universe
in which French magistrats argue not in terms of formalist application of codified
law, but in terms of the social repercussions of their past, present and future judicial
decisions and of their concomitant normative rules of jurisprudence. In this hermeneutic
discursive sphere, French magistrats argue in the incredibly open-ended and
unstructured terms of ‘equity’ and ‘justice’; justify their contemporary interpretive
positions by propounding the need to adapt the law to changing social realities; and do
so in the impassioned tones of individuals committed to the responsible exercise of the
normative power implied by their social charge. By debating in this manner, French
magistrats demonstrate a very different conception of the institutional competence of
the French judiciary, one that addresses the concerns of French academic doctrine in a
way that the syllogistic French judicial decisions obviously do not” (Lasser 2004: 61).
Achter het officiële discours, dat zonder twijfel formalistisch en legalistisch
is, schuilt een officieus systeem van open, ‘realistische’ discussie en debat
tussen de magistraten onderling. En dat deels officiële, deels officieuze discours
is weer ingebed in een ruimer geheel van bijpassende codes en instituties.
In Frankrijk behelst dat ruimer geheel onder meer: de conclusions van
de advocaten-generaal 35 ; concepten van uitspraken (projets d’arrêt) die weliswaar
niet publiek zijn maar desondanks in het licht van hun mogelijke maatschappelijke
consequenties druk worden bediscussieerd door de magistraten
en die worden geproduceerd door de conseiller rapporteur; de rechtsgeleerde
doctrine; en een jaarlijks gepubliceerd verslag ten behoeve van de minister
van Justitie (de Garde des Sceaux) waarin uitdrukkelijk wordt aangegeven ten
aanzien van welke rechtsvragen het hof moeilijkheden heeft ondervonden
(inclusief suggesties aan het parlement ter verbetering). Al deze elementen
ondersteunen en versterken elkaar en leiden uiteindelijk, wat de rechtspleging
betreft, tot een systeem van wat we hier maar rechterlijke checks and
balances noemen.
Zo fungeert met name de rechtswetenschappelijke literatuur, la doctrine,
als een intermediair. Enerzijds is la doctrine overduidelijk niet het product
van de wetgevende, bestuurlijke of rechterlijke macht. Anderzijds speelt
de doctrine een niet te onderschatten centrale rol in het Franse rechtssysteem.