Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echters aan het woord over transparantie 247
niveau is wel duidelijk behoefte aan meer transparantie, en dan niet zozeer
met betrekking tot de rechtspraak als organisatie, maar vooral met betrekking
tot de rechtspraak als instituut. Louter aan transparantie werken langs
managementlijnen (bijvoorbeeld door publicatie van kengetallen) schiet
tekort. Het gaat de rechters om het actiever, intensiever en beter uitdragen
van de waarden en de rechtsstatelijke dimensie die de rechtspraak representeert.
57 “We moeten veel meer van het hoe en waarom van het instituut rechtspraak
laten zien, meer laten zien waar we voor staan.”
Vervolgens ligt natuurlijk de vraag op tafel in welke mate (weging met discretie
en beslotenheid) en op welke wijze (instrumenten) de inhoud en het
belang van het instituut rechtspraak het beste transparant gemaakt kunnen
worden. Rechters worstelen met de vraag wat transparant gemaakt zou
moeten worden (dissenting opinions, inbreng door individuele rechters
in het publieke debat, meer achtergrondinformatie over rechters) en de vraag
wat de gewenste wijze is waarop transparantie gerealiseerd moet worden
(wel of niet een camera in de rechtszaal?; aanschuiven bij rtl Boulevard?).
Uiteindelijk lijkt voor rechters de kern van de problematiek vooral bij deze
twee kwesties te zitten.
Interessant is de aard van de reserves die worden geuit ten aanzien van
te grote transparantie. De reserves blijken veeleer te maken te hebben met
discretie dan met mystiek. Zij komen veeleer voort uit – al dan niet terechte –
zorg over de kwaliteit van proces en product dan uit de wens bepaalde zaken
op voorhand buiten het zicht van het grote publiek te houden. Illustratief
zijn de – sterk verdeelde – meningen in de survey over het toelaten van
camera’s’ in de rechtszaal. Tekenend zijn ook de uiteenlopende argumenten
geuit tijdens de focusgroepen over dissenting opinions. Teruggrijpend op het
in deel 1 van deze bundel geagendeerde debat over bekritiseerbaarheid zou
een voorzichtige conclusie hier kunnen zijn dat rechters een speelruimte
voor bekritiseerbaarheid niet op voorhand afwijzen, maar de grenzen scherp
bewaken met het oog op de kwaliteit en integriteit van de rechtsgang en het
rechterlijk oordeel.
Ten slotte, vele rechters hebben ons hun mening gegeven over transparantie
en rechtspraak. Zonder af te willen doen aan de diversiteit aan opvattingen
en inzichten, is er één verbindend element. Wat de rechters met elkaar delen
is de oprechte wens om de betekenis van het recht en de rechtspraak aan
de samenleving duidelijk te maken, of dat nu is op het niveau van het werk
van de individuele rechter of dat van het instituut.