Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

282
speelruimte voor transparantere rechtspraak
Bij schriftelijk materiaal is echter ook manipulatie mogelijk, bewust dan
wel onbewust. Het eerdergenoemde onderzoek waarbij verschillende
rechercheurs proces-verbaal opmaakten van eenzelfde verhoor, liet zien
dat iedere rechercheur een ander pv maakte (Malsch et al. 2010). Het verkorten
en samenvatten van passages kan met het oog op de efficiëntie zijn
gebeurd, er hoeft geen sprake te zijn van een bewuste handeling met een
laakbaar doel. Maar de verschillen die optraden en de gevolgen die zij hadden
voor het oordeel van de lezers over onder meer de schuld van de verdachte
geven wel te denken. Bij schriftelijk materiaal kan vrij eenvoudig geknipt
en geplakt worden zonder dat dit direct hoeft op te vallen bij de lezer. Tijdens
het opmaken van een proces-verbaal kan bewust iets anders opgeschreven
worden dan er is gezegd, en dit kan onbewust gebeuren.
5.7.9 emoties
De schriftelijke vorm die in Nederland vanouds gebruikelijk is biedt een
zekere bescherming tegen te extreme, soms emotionele reacties die bij beeldmateriaal
kunnen voorkomen. In het Nederlandse strafproces zit, door het
overwegende gebruik van schriftelijk bewijs, als het ware een ‘buffer’ tussen
de presentatie van materiaal en de emoties die hiervan het gevolg (kunnen)
zijn (Malsch et al. 2011). Met het afnemen van de schriftelijkheid van het
proces komt er meer ruimte voor de directe emotie. Ook krijgen rechters
en andere procesdeelnemers andersoortige informatie, zoals over het uiterlijk
van personen en hun non-verbale gedrag. De verruiming van het aantal
mogelijke spreekgerechtigden ter zitting zal eveneens voor meer emotie
in de rechtszaal kunnen zorgen, en voor meer visuele en auditieve informatie
voor de rechter en de andere procesdeelnemers. Het is op dit moment niet
duidelijk of deze andersoortige informatie relevant is voor beslissingen die
rechters moeten nemen, en of hier überhaupt behoefte aan bestaat bij rechters
en andere procesdeelnemers.
5.7.10 betere toetsing
Door beeld en geluid nemen de mogelijkheden om bewijs te toetsen toe.
Verhoren kunnen direct ter zitting of in de raadkamer worden afgespeeld, om
te controleren hoe het verhoor is verlopen en of de politie correct proces-verbaal
heeft opgemaakt. Visuele informatie kan bovendien worden gebruikt om,
bijvoorbeeld te zitting, argumenten te ondersteunen en om complexe vraagstukken
inzichtelijk te maken. Vooralsnog gebeurt dit alles op Nederlandse
zittingen op beperkte schaal; verruiming hiervan is mogelijk. Hiermee wordt
de transparantie van het proces vergroot.