Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

zet transparantie liever in voor bekritiseerbaarheid dan voor vertrouwen 451 te omschrijven. Dat rechtvaardigt het vermoeden dat respondenten dat zelf ook niet zo goed weten. Vertrouwen is, en dat komt later nog ter sprake, in belangrijke mate geen rationeel fenomeen dat zich eenvoudig laat uitleggen of verklaren. Van den Bos en Brenninkmeijer (2012: 1453) – wier werk verderop nog uituitgebreid aan bod zal komen als grondstof voor de te onderzoeken hypothese – hanteren voor vertrouwen de definitie defi nitie van Sztompka, die stelt dat “vertrouwen de overtuiging is dat andere personen of instituties ons niet met opzet kwaad zullen aandoen, zeker niet als ze dit kunnen vermijden, en dat ze het goede met ons voor hebben en indien mogelijk, oog zullen hebben voor onze belangen.” Vertrouwen wordt gezien als de perceptie van de betrouwbaarheid van anderen (Grimmelikhuijsen en Meijer 2012). Grimmelikhuijsen en Meijer (2012) destilleren vervolgens uit de omvangrijke vertrouwensliteratuur drie aspecten van gepercipieerde betrouwbaarheid: eerlijkheid, competentie en welwillendheid van betreffende personen of instituten. Deze elementen sluiten bij de definitie van Sztompka aan waar het welwillendheid betreft, maar ze houden meer rekening met de (gepercipieerde) verwachting dat personen met een publieke functie of instituten hun taken ook capabel en niet willekeurig zullen vervullen. Deze elementen zijn overgenomen in de eigen enquête (zie bijlage). 9.2.1 mogelijke invloeden op vertrouwen In de literatuur worden heel verschillende factoren voor vertrouwen aangewezen en onderzocht. Grofweg is een scheiding te maken tussen enerzijds factoren die te maken hebben met het functioneren van degene(n) aan wie wel of geen vertrouwen wordt gegeven en anderzijds (achtergrond)kenmerken van personen van wie vertrouwen wordt gevraagd: de vertrouwenswaardigheid van iets of iemand blijft altijd afhankelijk van de perceptie van degene van wie vertrouwen wordt gevraagd. In de sociaalpsychologische literatuur wordt die perceptie beschouwd als deels gebaseerd op aangeboren factoren die mede de persoonlijkheid vormen. Onderzoek richt zich op karakteristieken van individuen die onder invloed van specifieke condities tot meer of minder vertrouwen kunnen leiden: zo blijken mensen zich bij het vormen van een oordeel meer te laten leiden door persoonlijke ervaringen en – in mindere mate – door verhalen van anderen over persoonlijke ervaringen, dan door meer formele informatie, zoals statistieken (o.a. Van der Schee en Groenewegen 2010; Van Dijk en Zeelenberg 2009). De sociologische literatuur (en bijvoorbeeld het scp) richt zich meer op maatschappelijke factoren als opleiding, inkomen en sociale klasse als
452 speelruimte voor transparantere rechtspraak oorzaken voor (verschillen in) vertrouwen, zij het dat er ook aandacht is voor houdingen als cynisme, anomie en sociaal vertrouwen als mogelijke invloed op institutioneel vertrouwen. Het sociale (of horizontale) vertrouwen betreft de neiging andere personen te vertrouwen, het institutionele (of verticale) vertrouwen kan als een verbijzondering daarvan worden opgevat en betreft het vertrouwen in personen, instituties die ‘boven ons’ geplaatst zijn (zoals overheidsinstanties) (Van den Bos en Brenninkmeijer 2012: 1454). Sociologisch en sociaalpsychologisch onderzoek verklaren ieder een deel van de variantie in vertrouwen. Met de bestudering van de samenhang tussen sociaal en institutioneel (of horizontaal en verticaal) vertrouwen wordt feitelijk een brug geslagen tussen de twee typen onderzoek. Zo constateert Dekker (scp 2012), op basis van onderzoek naar sociaal en institutioneel vertrouwen – en een sterke samenhang in vertrouwen tussen uiteenlopende instituten – dat vertrouwenscijfers over instituties als de rechtspraak vermoedelijk meer zeggen over de eigen instelling van mensen dan over het functioneren van die instituties. 3 9.2.2 informatie kan helpen om onzekerheid om te zetten in vertrouwen Van transparantie wordt vaak een positieve invloed op vertrouwen verwacht. In de inleiding werden daarvan enkele voorbeelden genoemd. De veronderstellingen over wat transparantie allemaal vermag – zie de veelheid aan doelen en betekenissen van transparantie in het onderzoek van Erna Scholtes (2012) – zijn echter vaak niet helder onderbouwd. De verwachting lijkt te zijn dat mensen door transparantie zelf kunnen vaststellen dat een instituut goed functioneert en daardoor meer gaan vertrouwen: ‘juiste’ kennis leidt tot vertrouwen. Daarachter gaat het rationele idee schuil dat als mensen informatie tot zich nemen en verwerken, ze vervolgens ook hun attitudes en mogelijk gedrag zullen aanpassen. Veel preciezer en voorzichtiger geformuleerd is de hypothese in het werk van auteurs als Tyler en in Nederland Van den Bos en Brenninkmeijer, waarin meer condities zijn opgenomen over het wekken van vertrouwen met informatie. Deze hypothese en condities staan centraal in dit hoofdstuk. Van den Bos (2009) constateert dat individuele burgers in concrete processen baat hebben bij procedurele rechtvaardigheid – waar communicatie en informatievoorziening deel van uitmaken – voor het accepteren van de uitkomst van een concrete zaak: áls zij niet weten welke uitkomst ze kunnen verwachten van een overheidsinstantie of een rechter, en of die rechtvaardig is – bijvoorbeeld omdat ze daarover onvoldoende directe kennis hebben – én daar onzeker over zijn, zullen ze via een andere route willen achterhalen of de ander is te vertrouwen (Van den Bos 2009). De mate waarin ze in hun ogen rechtvaardig behandeld worden, wordt een maat voor het
Page 1 and 2:
W E T E N S C H A P P E L I J K E R
Page 3 and 4:
De serie ‘Verkenningen’ omvat s
Page 5 and 6:
Vormgeving omslag: Studio Daniëls,
Page 7 and 8:
6 speelruimte voor transparantere r
Page 9 and 10:
8 speelruimte voor transparantere r
Page 11 and 12:
10 speelruimte voor transparantere
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 211 and 212:
Page 213 and 214:
Page 215 and 216:
Page 217 and 218:
Page 219 and 220:
Page 221 and 222:
Page 223 and 224:
Page 225 and 226:
Page 227 and 228:
Page 229 and 230:
Page 231 and 232:
Page 233 and 234:
Page 235 and 236:
Page 237 and 238:
Page 239 and 240:
Page 241 and 242:
Page 243 and 244:
242 Tabel 4.12 speelruimte voor tra
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
Page 277 and 278:
Page 279 and 280:
Page 281 and 282:
Page 283 and 284:
Page 285 and 286:
Page 287 and 288:
Page 289 and 290:
Page 291 and 292:
Page 293 and 294:
Page 295 and 296:
Page 297 and 298:
Page 299 and 300:
Page 301 and 302:
Page 303 and 304:
302 Figuur 6.1 speelruimte voor tra
Page 305 and 306:
Page 307 and 308:
Page 309 and 310:
308 Figuur 6.2 speelruimte voor tra
Page 311 and 312:
310 Box 6.2 speelruimte voor transp
Page 313 and 314:
Page 315 and 316:
Page 317 and 318:
Page 319 and 320:
Page 321 and 322:
Page 323 and 324:
Page 325 and 326:
Page 327 and 328:
Page 329 and 330:
Page 331 and 332:
Page 333 and 334:
Page 335 and 336:
Page 337 and 338:
336 Box 6.13 speelruimte voor trans
Page 339 and 340:
Page 341 and 342:
Page 343 and 344:
Page 345 and 346:
Page 347 and 348:
Page 349 and 350:
Page 351 and 352:
Page 353 and 354:
Page 355 and 356:
Page 357 and 358:
Page 359 and 360:
Page 361 and 362:
Page 363 and 364:
Page 365 and 366:
Page 367 and 368:
Page 369 and 370:
Page 371 and 372:
Page 373 and 374:
Page 375 and 376:
Page 377 and 378:
Page 379 and 380:
Page 381 and 382:
Page 383 and 384:
Page 385 and 386:
Page 387 and 388:
Page 389 and 390:
Page 391 and 392:
Page 393 and 394:
Page 395 and 396:
Page 397 and 398:
Page 399 and 400:
Page 401 and 402: 400 speelruimte voor transparantere
Page 451: 450 speelruimte voor transparantere
Page 503 and 504:
show all

Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?