Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

de rechtspraak in de media: drie negatieve trends 427
De analyses over tijd in dit hoofdstuk moeten worden bekeken met in het achterhoofd
dat de samenstelling van het geanalyseerde databestand licht verschilde
over de tijd. Dit komt doordat alleen nrc Handelsblad en Trouw beschikbaar
waren over de hele periode van 1992 tot 2012; andere kranten, zoals de Volkskrant
(1995) en De Telegraaf (1999), kwamen er later pas bij. We hebben de analyses
over de tijd daarom ter controle herhaald met alleen nrc Handelsblad en Trouw.
Daaruit blijkt eenzelfde beeld van toename van uitsluitend negatieve evaluaties:
er is geen enkele louter negatieve evaluatie voor 2003 te vinden; vanaf dat jaar
vinden we puur negatieve evaluaties in liefst een kwart van het totale aantal
artikelen over rechtspraak en transparantie in deze twee kranten.
We vervolgen met framing van rechtspraak en transparantie. Drie soorten
frames worden onderscheiden. Dat zijn een transparantie-frame, een gezagframe
en een kritiek-frame.
8.6.1 transparantie-framing
We kijken eerst naar framing in termen van transparantie. We bouwen hierbij
voort op het onderscheid naar zichtbaarheid, begrijpelijkheid en bekritiseerbaarheid,
uitgewerkt in het hoofdbetoog. Als een nieuwsitem referenties aan
transparantie bevat in termen van zichtbaarheid, begrijpelijkheid en/of bekritiseerbaarheid,
dan coderen we het als aanwezigheid van een transparantieframe.
Onder zichtbaarheid verstaan we de termen ‘openheid/openbaarheid/
beslotenheid/open deuren’, ‘media in rechtszaal’, ‘publicatie (nevenfuncties
bijv.)’ en ‘publiciteit zoeken door rechters’. Onder begrijpelijkheid scharen we
de termen ‘inzichtelijkheid werkwijze’ en ‘formulering beslissingen’. Onder
bekritiseerbaarheid vinden we terug ‘controleerbaarheid’, ‘verantwoording
afleggen’, ‘wraking/(schijn van) partijdigheid/neutraliteit’, ‘onafhankelijkheid’
of ‘responsiviteit’. Het transparantie-frame kwam voor in 63 van de 102 artikelen
(62%). Partijdigheid (32 keer), openheid (22), onafhankelijkheid (18)
en publiciteit zoeken (13) werden hierbij het vaakst teruggevonden. 6 De overige
termen kwamen zes maal of minder voor.
In artikelen waarin het begrip ‘partijdigheid’ voortkomt is de teneur veelal dat
rechters partijdigheid wordt verweten. Vaak wordt dit terloops gebracht. Maar
in niet minder dan twaalf artikelen is het hoofdonderwerp de veronderstelde
partijdigheid van rechters. Degenen die dit aan de kaak stellen zijn met name
advocaten (negen maal), maar ook een verdachte (Eddy Swaab), een politicus
(Ferry Hoogendijk, lpf) en een belanghebbende (Chipshol bv) doen hieraan
mee. Veelal wordt de partijdigheid niet in het algemeen gesteld, maar met
betrekking tot een bepaalde zaak, zoals in de helft van de vier geselecteerde
artikelen over de zaak-Lucia de B. en in beide artikelen in de selectie die over
de Chipshol-zaak gaan.