Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

transparantie in de trias? 389 pie’: niemand is tegen een snelle rechtspraak en niemand is voor heenzendingen. Met name het gevoel dat de rechtspraak vaak te traag werkt en dus sneller en beter zou moeten, is wijdverbreid. Het feit dat het gedurende de twintig jaar van de analyse eigenlijk elke verkiezing weer opgeschreven kan worden, zegt ook iets over de aard van het probleem. Rechtvaardigheid komt nooit snel genoeg. 7.4 transparantie en trammelant in de trias: twee casussen nader bekeken In de dagelijkse politieke praktijk komen de politieke en de rechterlijke macht elkaar uiteraard vaker tegen dan op het papier van de programma’s van politieke partijen. Transparantie speelt daarbij in sommige gevallen een belangrijke rol. In deze paragraaf worden twee recente ‘confrontaties’ uitgewerkt. De eerste is een uitwerking van de formele route van de wetgeving, de tweede is een uitwerking van een incident. In de eerste plaats gaat het om het recente wetsvoorstel voor minimumstraffen bij recidive dat door het kabinet-Rutte i werd ingediend. Dit onderwerp stond al lang – en in vele verschillende vormen – op de wensenlijst van uiteenlopende partijen en is een uiting van transparantie als het vergroten van de voorspelbaarheid van de rechterlijke macht. In de tweede plaats gaat het om de politieke onrust rondom recente voordrachten voor benoemingen bij de Hoge Raad. Deze onrust is het gevolg van uitgesproken politieke actie van één politieke partij, de pvv. Beide onderwerpen zijn interessante casussen binnen het kader van de trias politica. Minimumstraffen raken aan de autonomie (voorspelbaarheid) van de rechter, maar tegelijkertijd betreft het hier een wetsvoorstel en bewandelt de regering dus de normale rechtsstatelijke route om de wet te veranderen die de rechter dan vervolgens toe moet passen. Bij de benoemingen gaat het niet om een wetsvoorstel, maar om het uiten van politieke onvrede binnen een bestaande rol en procedure van de Tweede Kamer. 7.4.1 wetsvoorstel minimumstraffen bij recidive Het kabinet komt met voorstellen om in het volwassenenstrafrecht minimumstraffen in te voeren voor de gevallen waarin een persoon binnen tien jaar opnieuw wordt veroordeeld voor een misdrijf waarop wettelijk een maximumstraf van twaalf jaar of meer is gesteld. De rechter kan in individuele, zeer specifieke omstandigheden van het geval gemotiveerd afwijken van de minimumstraf. In een wetsvoorstel zullen deze specifieke omstandigheden worden uitgewerkt, evenals de hoogte van de minimumstraf per delict. Bij recidive
390 speelruimte voor transparantere rechtspraak wordt als minimumstraf tenminste de helft van het maximum van de gevange- nisstraf opgelegd die naar de wettelijke omschrijving op het betreffende delict als maximumstraf is gesteld (vvd, cda 2010: 39; vvd, pvv en cda 2010: 11) Zo luidde in 2010 de tekst in het regeer- en gedoogakkoord tussen vvd, cda en pvv over het invoeren van minimumstraffen bij recidive in het geval van zware misdaden. Het conceptwetsvoorstel dat in maart 2011 werd gepresenteerd ontmoette een storm van kritiek uit de juridische hoek, hetgeen paradoxaal genoeg leidde tot een herziene versie in september van dat jaar waarin het voorstel juist verder was aangescherpt. 10 In plaats van toepasbaar op delicten waarop een staf van twaalf jaar staat, werden minimumstraffen nu toepasbaar op delicten waar een straf van acht jaar op staat, waarmee het wetsvoorstel voorbij ‘louter symboolwetgeving’ ging (Van Wingerden 2011). De steen des aanstoots voor rechters, en anderen die het wetsvoorstel verwierpen, is het gegeven dat rechters bij delicten die onder deze wet vallen geen eigen afweging meer kunnen maken in specifieke gevallen en omstandigheden. De straftoemetingsvrijheid van de rechter wordt beperkt en daarmee wordt de autonomie van de rechter beknot. In de woorden van rechter Salomon: “Met minimumstraffen gaat de politiek op de stoel van de rechter zitten. Het ontneemt rechters de mogelijkheid om maatwerk te leveren.” 11 De Raad van State (2011) spreekt in zijn advies over het wetsvoorstel, in navolging van onder meer de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak, de Raad voor de rechtspraak en de Nederlandse Orde van Advocaten, over een ‘systeembreuk’. Erik van den Emster, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, stelt dat in het wetsvoorstel een ‘ontsnappingsmogelijkheid’ ontbreekt voor specifieke gevallen. “We mogen voortaan alleen onder uitzonderlijke omstandigheden afwijken van de minimumstraf. Dat is te beperkt.” 12 De kritiek in de juridische tijdschriften was ook niet mals en richtte zich onder meer op de gebrekkige empirische onderbouwing van het wetsvoorstel (Boone 2011; Haentjes 2012) en de gebrekkige ‘grondwettelijkheid’ van het voorstel (De Doelder 2011). Het afsluiten van de ‘ontsnappingsmogelijkheid’ was natuurlijk ook precies de bedoeling van de politiek. Het vergroten van de voorspelbaarheid van de rechter, zoals hierboven omschreven, is een manier voor de politiek om meer grip op de rechterlijke macht te krijgen. De memorie van toelichting stelt dat het wetsvoorstel niet als een beperking van de rechterlijke vrijheid moet worden gezien, maar als “een volgende stap in een lijn waarin de wetgever zijn eigen verantwoordelijkheid voor rechtvaardige sanctietoepassing waar wil maken” (in Maris 2012: 22). vvd-minister van Veiligheid en Justitie Opstelten onderstreept in de Volkskrant dat het voorstel geen aanval op de (autonomie van de) rechterlijke macht is. “De minimumstraf is geen veroordeling van rechters. Maar als minimumstraffen als een cor-
Page 1 and 2:
W E T E N S C H A P P E L I J K E R
Page 3 and 4:
De serie ‘Verkenningen’ omvat s
Page 5 and 6:
Vormgeving omslag: Studio Daniëls,
Page 7 and 8:
6 speelruimte voor transparantere r
Page 9 and 10:
8 speelruimte voor transparantere r
Page 11 and 12:
10 speelruimte voor transparantere
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 211 and 212:
Page 213 and 214:
Page 215 and 216:
Page 217 and 218:
Page 219 and 220:
Page 221 and 222:
Page 223 and 224:
Page 225 and 226:
Page 227 and 228:
Page 229 and 230:
Page 231 and 232:
Page 233 and 234:
Page 235 and 236:
Page 237 and 238:
Page 239 and 240:
Page 241 and 242:
Page 243 and 244:
242 Tabel 4.12 speelruimte voor tra
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
Page 277 and 278:
Page 279 and 280:
Page 281 and 282:
Page 283 and 284:
Page 285 and 286:
Page 287 and 288:
Page 289 and 290:
Page 291 and 292:
Page 293 and 294:
Page 295 and 296:
Page 297 and 298:
Page 299 and 300:
Page 301 and 302:
Page 303 and 304:
302 Figuur 6.1 speelruimte voor tra
Page 305 and 306:
Page 307 and 308:
Page 309 and 310:
308 Figuur 6.2 speelruimte voor tra
Page 311 and 312:
310 Box 6.2 speelruimte voor transp
Page 313 and 314:
Page 315 and 316:
Page 317 and 318:
Page 319 and 320:
Page 321 and 322:
Page 323 and 324:
Page 325 and 326:
Page 327 and 328:
Page 329 and 330:
Page 331 and 332:
Page 333 and 334:
Page 335 and 336:
Page 337 and 338:
336 Box 6.13 speelruimte voor trans
Page 339 and 340: 338 speelruimte voor transparantere
Page 347 and 348: 346 Box 6.17 speelruimte voor trans
Page 355 and 356: 354 Box 6.18 speelruimte voor trans
Page 389: 388 speelruimte voor transparantere
Page 441 and 442:
Page 443 and 444:
Page 445 and 446:
Page 447 and 448:
Page 449 and 450:
Page 451 and 452:
Page 453 and 454:
Page 455 and 456:
Page 457 and 458:
Page 459 and 460:
Page 461 and 462:
Page 463 and 464:
Page 465 and 466:
Page 467 and 468:
Page 469 and 470:
Page 471 and 472:
Page 473 and 474:
Page 475 and 476:
Page 477 and 478:
Page 479 and 480:
Page 481 and 482:
Page 483 and 484:
Page 485 and 486:
Page 487 and 488:
Page 489 and 490:
Page 491 and 492:
Page 493 and 494:
Page 495 and 496:
Page 497 and 498:
Page 499 and 500:
Page 501 and 502:
Page 503 and 504:
show all

Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?