Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

als gezag verdiend moet worden… 137
in de besluitvorming. Door de (vermeende) maatschappelijke effecten van
maatregelen naar voren te brengen kunnen organisaties voorstellen legitimeren
of te delegitimeren. Zo heeft de Raad voor de rechtspraak een kostenbatenanalyse
laten verrichten naar de invoering van minimumstraffen,
waaruit bleek dat die de samenleving tientallen miljoenen euro’s kost, zonder
dat daar de misdaad effectief mee bestreden wordt (Van Tulder en Van der
Schaaf 2012). Het blijft de vraag hoeveel gewicht die argumenten en feiten
in de weegschaal leggen in tijden van dramademocratie en symboolpolitiek
(Elchardus 2002).
Een van de voornaamste einddoelen van rechtspraak is conflictbeslechting.
In het publieke en wetenschappelijke debat klinkt geregeld kritiek op de mate
waarin de rechtspraak erin slaagt om tijdig conflicten te beslechten en de achterliggende
maatschappelijke problemen op te lossen. Zo krijgen rechters
volgens hoogleraar Maurits Barendrecht steeds meer concurrentie van
andere, meer efficiënte conflictbeslechters, zoals mediators, mediaprogramma’s
en digitale fora (Barendrecht 2011). En meent hoogleraar Eddy
Bauw dat de rechters een brug moeten slaan naar de samenleving door meer
inzicht te verwerven in het probleemoplossend vermogen van rechtspraak
en de maatschappelijke gevolgen van rechterlijke beslissingen (Bauw 2010).
2.2.3 politiek-bestuurlijke bijsturing van het rechterlijk systeem
Duidelijk is dat de maatschappelijke verwachtingen ten aanzien van legitimiteit
van rechters aan verandering onderhevig is. Die hooggespannen verwachtingen
zijn niet altijd makkelijk met elkaar te verenigen, zeker niet binnen een
gelijkblijvend of krimpend budget. De vraag is hoe de minister van Veiligheid
en Justitie en het parlement die verwachtingen politiek vertalen en de rechtspraak
proberen te beïnvloeden. Het valt op dat in het beleidsdebat elke
paar jaar andere politieke legitimiteitsvoorkeuren domineren. Zo is het aan
de marktwerking ontleende idee van forumshopping voor conflictbeslechting
een tijd populair geweest in de Tweede Kamer, vervolgens ging de aandacht
uit naar het belang van deskundigheid, kwaliteit, kenniscentra en momenteel
gaat alle aandacht uit naar schaalvergroting als gevolg van de herziening van
de gerechtelijke kaart en naar het belang van meer checks and balances. 2
Het versterken van de inputlegitimiteit lijkt vooral een zaak van de rechtspraak
zelf. De Tweede Kamer en de minister bemoeien zich er gewoonlijk
niet mee. Toch is er de laatste jaren veel discussie in de Tweede Kamer over
kernwaarden zoals onpartijdigheid, onafhankelijkheid en integriteit. Zo
kunnen politieke voorkeuren en publieke uitlatingen van rechters een rol
spelen bij de benoeming van leden van de Hoge Raad (Tweede Kamer 2011–
2012a). Ook is er naar aanleiding van incidenten meer politieke discussie over