Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

naar een transparantere rechtspraak. geen glans zonder wrijving 67
planning- en verantwoordingscyclus (commissie-Deetman 2006: 8)
en niet op de doorzichtigheid en begrijpelijkheid van de inhoud van het
rechterlijke werk.
Op het vlak van bekritiseerbaarheid klinkt de oproep om het redenerende
element van het recht meer in vonnissen tot uitdrukking te laten komen.
Alhoewel een verdergaande stap, namelijk die naar dissenting opinions, weliswaar
door sommigen wordt bepleit, zijn er op dit punt vooralsnog geen
veranderingen in het systeem van de rechterlijke macht voorzien. De rol van
de rechter moet worden aangepast, niet zozeer het systeem waarbinnen hij
functioneert, zo lijkt de dominante opvatting te zijn.
4.3 buiten
Het perspectief van buitenaf op de rechtspraak draait in essentie om de vraag
of ze ‘levert’ wat van haar wordt verwacht (Frissen, ’t Hart en Sieckelinck
2012). De verwachtingen die men van de rechtspraak kan hebben zijn
echter zeer gevarieerd, diffuus en aan verandering onderhevig. Journalisten,
wetenschappers, politici en burgers hebben ieder zo hun eigen belangen bij
en behoeften aan noodzakelijke veranderingen. Soms verwoorden ze dat heel
expliciet, soms ook uitermate vaag. Dit geldt met name voor de verwachtingen
van de ‘groep’ aan wiens perceptie van de rechterlijke macht eigenlijk
het meeste gewicht toekomt, namelijk het algemeen publiek (Van den Berg,
Hoekendijk en Niemeijer 2012: 49).
Hierna worden de verwachtingen en percepties van verschillende categorieën
‘buitenstaanders’ besproken in oplopende graad van verwijdering van
de rechtszaal. Waarbij overigens direct zij opgemerkt dat die graad van verwijdering
zelf ook niet analytisch neutraal is: misschien moet bijvoorbeeld
worden vastgesteld dat ‘het gebeuren’ zich minder uitsluitend in de rechtszaal
zou moeten afspelen. Om dat te kunnen beoordelen moeten de verwachtingen
en percepties van buitenstaanders worden vergeleken met wat
de rechterlijke macht op dit vlak kan en wil bieden. Wat betreft transparantie,
in de zin van doorzichtigheid, begrijpelijkheid en bekritiseerbaarheid, hebben
de ‘externen van de rechtspraak’ verschillende behoeften en belangen, én
heeft de rechtspraak verschillende mogelijkheden (en beletselen) om daarin
te voorzien.
De buitenwereld van de rechtspraak valt in delen uiteen die, zoals hiervoor
al opgemerkt, uiteraard wel onderling de nodige overlap hebben.
Wetenschappers en politici hebben hun eigen verantwoordelijkheden
en behoeften waar het gaat om de transparantie van de rechterlijke macht.
Empirische wetenschappers hebben zich de laatste jaren veel op het territoir