Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

zet transparantie liever in voor bekritiseerbaarheid dan voor vertrouwen 467
9.6 minder doelgerichte openheid levert
nuttige feedback van anderen
Een grotere openheid en onderzoekbaarheid die minder doelgericht zijn
(namelijk vooral op het verbeteren van het imago en het vertrouwen) levert
de rechtspraak mogelijk meer op. Het zou bijvoorbeeld kunnen leiden tot het
aangereikt krijgen van onverwachte inzichten van buitenstaanders. 28 Alleen,
het is goed denkbaar dat die inzichten soms ongelegen kunnen komen, omdat
de rechtspraak een bepaalde mate van controle zal verliezen. Voor vertrouwen
lijkt eerder van belang dat er zichtbaar geleerd wordt en missers niet te snel
als ‘incidenten’ worden afgedaan. Brants en Franken (2006) constateren dat
alleen al het bestaan van de onafhankelijke Britse herzieningscommissie
in strafzaken, the Criminal Cases Review Commission, een bijdrage aan het
vertrouwen geleverd én het imago van de Britse strafrechtspleging verbeterd
heeft, omdat “zij zich daarmee aan de rule of law gecommitteerd toont
en tevens laat zien dat het geen kwestie van onwil of onvermogen is om
fouten te herstellen” (Brants en Franken 2006: 744). Ook regering, parlement
en rechtbanken onderstrepen het belang van de onafhankelijke commissie
voor de legitimiteit van de strafrechtspraak. Positief neveneffect is volgens
de auteurs dat ‘de goede reputatie van de commissie en haar grondige onderzoeken’
aan onderzoeksjournalisten ‘veel wind uit de zeilen’ heeft genomen
(idem). De gedachte dat daadwerkelijke (intentie tot) gedragsverandering
en blijk geven van leren kan bijdragen aan vertrouwen, kan ook aan de zorgsector
ontleend worden. Patiënten in de zorg die klachten indienen doen
dat vooral als ze die klacht niet als louter individueel beschouwen, maar als
iets waarvan ze hopen dat het anderen in de toekomst niet ook hoeft te overkomen
(Hout, Friele en Legemaate 2009). Klagers willen ook graag informatie
over geleerde lessen: het openlijk uitleggen wat en waarom iets fout is gegaan
én communicatie over verbeteringen ter preventie kan vertrouwen terugwinnen
(Van der Schee, De Jong en Groenewegen 2012: 464).
9.6.1 systematisch leren van feedback
Het leren van fouten na klachten is echter nog weinig systematisch. De arts
en tevens hoogleraar Methodologie van het aansprakelijkheidsrecht Giard
wijst in zijn oratie (2012), waarin hij een vergelijking maakt tussen zorgsector
en rechtspraak, op de geringe feedback op het werk van rechters:
de rechtspraak kent geen vanzelfsprekend leermechanisme zoals de zorg.
Dat is niet zo verwonderlijk: in veel zaken wordt niet in hoger beroep gegaan
en rechters kunnen maar beperkt kennis van de gevolgen van hun uitspraken
in de praktijk kennen, het contact met notoire recidivisten daargelaten.
Volgens Giard is er in het civiele recht zelfs sprake van een ‘ondraagelijke
terugkoppelingsasymmetrie’. Slechts in 3 procent van de gevallen wordt