Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

More documents

Recommendations

Info

transparantie in de trias? 377 onafhankelijkheid. En politici kunnen ook meer of minder gevoelig zijn voor wat de rechter doet of laat. Zeker in politiek roerige tijden waarin de opkomst van populistische politieke partijen de politieke verhoudingen op scherp hebben gezet, zijn politieke partijen meer dan ooit op zoek naar hun electoraat en proberen zij het primaat van de politiek te verstevigen (zie bijv. Vossen 2012). Het feit dat het vertrouwen van dat electoraat, sinds het door het scp wordt gemeten, stelselmatig en substantieel groter is voor de rechtspraak dan voor politieke partijen, de regering en de Tweede Kamer (scp 2010: 5) maakt het ongemak in de trias misschien zelfs nog groter. Wat de wrr in 2002 (blz. 82) nog relatief neutraal aanmerkte als de rol van de rechter als ‘wetgever-plaatsvervanger’ omdat de ‘wetgever eenvoudig niet alles kan voorzien’, ligt in het huidige tijdsgewricht vaak zeer gevoelig. Het lijkt erop dat een ‘wetgever-plaatsvervanger’ nu veel sneller wordt aangezien voor een ‘politicus in toga’. De president van de Hoge Raad, Geert Corstens, plaatste het ‘primaat van de politiek’ in een recent interview in nrc Handelsblad in het perspectief van de scheiding der machten en de rechtsstaat. “Politici hebben zich in een concreet geval neer te leggen bij wat de rechter beslist. Maar ze kunnen die wet wel veranderen. Politici hebben het wel over ‘het primaat van de politiek’. Dat vind ik een onjuiste uitlating. Niemand heeft in een rechtsstaat het primaat. De wetgever kan reageren – het is samenspel.” 5 Andere leden van de rechterlijke macht stellen zich assertiever op en stellen dat de rechterlijke macht te weinig een eigen rol en domein claimt in het politieke domein en binnen de trias politica (Brouwer 2011). De scheiding der machten, het evenwicht tussen de machten of het samenspel van de machten is in ieder geval geen rustig bezit. Hertogh (2012) spreekt in zijn Nieuwspoort-rapport van 2012 van een ontwikkeling van ‘een machtenscheiding naar een vechtscheiding’. Ook uit de analyse van de mediaberichtgeving in deze bundel (Van Spanje en De Vreese 2013) blijkt dat de rechterlijke macht in onrustig vaarwater terecht is gekomen. Welke rol het streven naar transparantie daarin precies zou kunnen vervullen is een vraag die mede afhangt van welke politieke actor (politieke partij, regering of volksvertegenwoordiger) aan zet is en welke rechterlijke actor of welk onderwerp (de individuele rechter, de rechterlijke organisatie of het ‘instituut’ van de rechtspraak) daarbij in beeld is. 7.2.2 ‘de’ rechterlijke macht: rechter, organisatie en instituut Als het gaat om ‘de’ rechterlijke macht – en de verhouding met politici – is het belangrijk om drie elementen van elkaar te scheiden: de individuele rechter (en de individuele zaak), de organisatie van de rechtspraak en het instituut van de rechtspraak (zie ook Prins, Van der Mijl en Tiemeijer. 2013, deze bundel).
378 speelruimte voor transparantere rechtspraak Op het niveau van de rechter en de individuele zaak gaat het over het rechtspreken zelf. Dit is het primaire proces van de rechtspraak, i.e. “(in hoofdzaak) het proces van beslechting van geschillen tussen burgers, van bestraffing van strafbare feiten en van toetsing van overheidshandelen”(Mak 2008: 10). Hier schuilt ook de kern van de onafhankelijkheid van de rechter: hij is onafhankelijk in de totstandkoming van zijn oordeel in een aan hem voorgelegde zaak. Gezien het feit dat de autonomie van de rechterlijke macht besloten ligt in zijn rol als ‘bouche de la loi’ ligt het voor de hand dat bemoeienis van de politiek hier het meest gevoelig ligt. Het klassieke voorbeeld van een faux pas door politici is zich uitlaten over een zaak die ‘onder de rechter is’ (zie bijv. Gommer et al. 2008; Hertogh 2012). Het primaire proces wordt het sterkst beschermd door de ‘regels’ van de machtenscheiding, maar tegelijkertijd is dat primaire proces op een aantal belangrijke punten ook het meest ondoorzichtig; letterlijk, in de zin van het geheim van de raadskamer, maar ook vanwege ondoorzichtigheden als de redenering achter de straftoepassing. Het zijn vaak individuele zaken waarin de uitspraak van de rechter botst met het rechtvaardigheidsgevoel van politici of bevolkingsgroepen die politici ertoe brengen zich over rechtszaken uit te spreken. Een recent voorbeeld van een ‘grensconflict’ is de uitspraak van staatssecretaris Teeven die in een zaak waarbij een inbreker tijdens een inbraak om het leven kwam sprak over een ‘inbrekersrisico’. Strafrechter Frans Bauduin verweet de staatssecretaris dat deze zich in een specifieke zaak mengde, terwijl politici zich niet over een zaak behoren uit te spreken voordat de rechter tot een uitspraak is gekomen. Volgens Bauduin moeten volksvertegenwoordigers zich realiseren dat ze iets zeggen ‘als politicus en daarmee veel meer invloed hebben dan dat ze iets zeggen in het café of in de tram.’ 6 De organisatie maakt de invulling van de functie van het rechtspreken in praktische zin mogelijk. “Het gaat hier om de wijze waarop de primaire processen, en de groep personen die zich daarmee direct en indirect bezighoudt, zijn vormgegeven” (Mak 2008: 10). Als het gaat om de organisatie is de bewegingsvrijheid van politici ten opzichte van de rechterlijke macht aanzienlijk groter. Hier gaat het immers veel meer om de vorm dan om de inhoud. Grote recente veranderingen in de organisatie van de rechterlijke macht zijn bijvoorbeeld de instelling van de Raad voor de rechtspraak in 2002 en de Herziening Gerechtelijke Kaart die momenteel wordt doorgevoerd. Uiteraard geldt, ook als het om de organisatie van de rechtspraak gaat, dat vorm en inhoud nooit volledig van elkaar gescheiden kunnen worden.
Page 1 and 2:
W E T E N S C H A P P E L I J K E R
Page 3 and 4:
De serie ‘Verkenningen’ omvat s
Page 5 and 6:
Vormgeving omslag: Studio Daniëls,
Page 7 and 8:
6 speelruimte voor transparantere r
Page 9 and 10:
8 speelruimte voor transparantere r
Page 11 and 12:
10 speelruimte voor transparantere
Page 13 and 14:
Page 15 and 16:
Page 17 and 18:
Page 19 and 20:
Page 21:
Page 25 and 26:
Page 27 and 28:
Page 29 and 30:
Page 31 and 32:
Page 33 and 34:
Page 35 and 36:
Page 37 and 38:
Page 39 and 40:
Page 41 and 42:
Page 43 and 44:
Page 45 and 46:
Page 47 and 48:
Page 49 and 50:
Page 51 and 52:
Page 53 and 54:
Page 55 and 56:
Page 57 and 58:
Page 59 and 60:
Page 61 and 62:
Page 63 and 64:
Page 65 and 66:
Page 67 and 68:
Page 69 and 70:
Page 71 and 72:
Page 73 and 74:
Page 75 and 76:
Page 77 and 78:
Page 79 and 80:
Page 81 and 82:
Page 83 and 84:
Page 85 and 86:
Page 87 and 88:
Page 89 and 90:
Page 91 and 92:
Page 93 and 94:
Page 95 and 96:
Page 97 and 98:
Page 99 and 100:
Page 101 and 102:
Page 103 and 104:
Page 105 and 106:
Page 107 and 108:
Page 109 and 110:
Page 111 and 112:
Page 113 and 114:
Page 115 and 116:
Page 117 and 118:
Page 119 and 120:
Page 121 and 122:
Page 123 and 124:
Page 125 and 126:
Page 127 and 128:
Page 129 and 130:
Page 131 and 132:
Page 133 and 134:
Page 135 and 136:
Page 137 and 138:
Page 139 and 140:
Page 141 and 142:
Page 143 and 144:
Page 145 and 146:
Page 147 and 148:
Page 149 and 150:
Page 151 and 152:
Page 153 and 154:
Page 155 and 156:
Page 157 and 158:
Page 159 and 160:
Page 161 and 162:
Page 163 and 164:
Page 165 and 166:
Page 167 and 168:
Page 169 and 170:
Page 171 and 172:
Page 173 and 174:
Page 175 and 176:
Page 177 and 178:
Page 179 and 180:
Page 181 and 182:
Page 183 and 184:
Page 185 and 186:
Page 187 and 188:
Page 189 and 190:
Page 191 and 192:
Page 193 and 194:
Page 195 and 196:
Page 197 and 198:
Page 199 and 200:
Page 201 and 202:
Page 203 and 204:
Page 205 and 206:
Page 207 and 208:
Page 209 and 210:
Page 211 and 212:
Page 213 and 214:
Page 215 and 216:
Page 217 and 218:
Page 219 and 220:
Page 221 and 222:
Page 223 and 224:
Page 225 and 226:
Page 227 and 228:
Page 229 and 230:
Page 231 and 232:
Page 233 and 234:
Page 235 and 236:
Page 237 and 238:
Page 239 and 240:
Page 241 and 242:
Page 243 and 244:
242 Tabel 4.12 speelruimte voor tra
Page 245 and 246:
Page 247 and 248:
Page 249 and 250:
Page 251 and 252:
Page 253 and 254:
Page 255 and 256:
Page 257 and 258:
Page 259 and 260:
Page 261 and 262:
Page 263 and 264:
Page 265 and 266:
Page 267 and 268:
Page 269 and 270:
Page 271 and 272:
Page 273 and 274:
Page 275 and 276:
Page 277 and 278:
Page 279 and 280:
Page 281 and 282:
Page 283 and 284:
Page 285 and 286:
Page 287 and 288:
Page 289 and 290:
Page 291 and 292:
Page 293 and 294:
Page 295 and 296:
Page 297 and 298:
Page 299 and 300:
Page 301 and 302:
Page 303 and 304:
302 Figuur 6.1 speelruimte voor tra
Page 305 and 306:
Page 307 and 308:
Page 309 and 310:
308 Figuur 6.2 speelruimte voor tra
Page 311 and 312:
310 Box 6.2 speelruimte voor transp
Page 313 and 314:
Page 315 and 316:
Page 317 and 318:
Page 319 and 320:
Page 321 and 322:
Page 323 and 324:
Page 325 and 326:
Page 327 and 328: 326 speelruimte voor transparantere
Page 337 and 338: 336 Box 6.13 speelruimte voor trans
Page 377: 376 speelruimte voor transparantere
Page 429 and 430:
Page 431 and 432:
Page 433 and 434:
Page 435 and 436:
Page 437 and 438:
Page 439 and 440:
Page 441 and 442:
Page 443 and 444:
Page 445 and 446:
Page 447 and 448:
Page 449 and 450:
Page 451 and 452:
Page 453 and 454:
Page 455 and 456:
Page 457 and 458:
Page 459 and 460:
Page 461 and 462:
Page 463 and 464:
Page 465 and 466:
Page 467 and 468:
Page 469 and 470:
Page 471 and 472:
Page 473 and 474:
Page 475 and 476:
Page 477 and 478:
Page 479 and 480:
Page 481 and 482:
Page 483 and 484:
Page 485 and 486:
Page 487 and 488:
Page 489 and 490:
Page 491 and 492:
Page 493 and 494:
Page 495 and 496:
Page 497 and 498:
Page 499 and 500:
Page 501 and 502:
Page 503 and 504:
show all

Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

Create successful ePaper yourself

Delete template?

Save as template?