Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

als gezag verdiend moet worden… 151
via de digitale media. Voor de rechtspraak betekent dit dat er vanuit vele
richtingen aandacht is voor het optreden van de rechter in het proces en
dat een persrichtlijn dus maar een beperkte werking heeft.
8 Nieuwswaarde als criterium. De rmo wijst erop dat het schandaal
een belang rijke determinant is van de nieuwswaarde. Dit staat haaks
op de interne moraal van de rechtspleging.
Op vrijwel elk onderdeel staat de medialogica op gespannen voet met
de interne moraal van het rechterlijk oordeel. Dit is een situatie die risico’s
inhoudt, maar ook kansen biedt. Er is het risico van een onevenredige invloed
van de berichtgeving en het commentaar op de rechtsgang en het eindoordeel
– ook wel ‘trial by media’ genoemd. En er is de kans dat de rechtspraak
door een transparante en aansprekende procesgang die tegemoetkomt aan
de wens van het publiek om geïnformeerd te worden zo ook draagvlak voor
de rechtspleging weet te verwerven. Idealiter komt de symmetrie tussen
interne moraal van de rechtspleging en procedurele rechtvaardigheid als
maatschappelijke basisverwachting juist door middel van de media tot uitdrukking.
In het slechtste geval doet de media-aandacht een conflict ontstaan
tussen de normatieve verwachtingen van insiders en outsiders, met als gevolg
een dreigende erosie van de rechterlijke functie.
Hoe de risico’s te bedwingen en de kansen te grijpen? Het moge duidelijk zijn
dat dit een bredere kwestie is dan de vraag of en hoe televisie in de rechtszaal
moet worden toegelaten. Het vereiste van openbaarheid van rechtspraak, dat
fundamenteel is voor een democratische rechtsstaat, kan op verschillende
manieren worden vormgegeven. Daarbij moet altijd een afweging plaatsvinden
met andere belangen die tot een beperkte openbaarheid aanleiding
geven. Het is met name deze beslissing, over het openbaarheidsregime, die
begrijpelijk moet zijn voor de betrokken mediavertegenwoordigers en in die
kringen op steun moet kunnen rekenen. Rondom de rechtszaak over publieke
kwesties spelen daarom vaak overlegprocessen waarin de rechterlijke macht
verantwoording aflegt aan de pers over haar overwegingen om tot een
bepaalde organisatie van de openbaarheid te komen. Door middel van interacties
en onderhandelingen kunnen de rechters met de betrokkenen bij het
proces komen tot onderlinge regels en afspraken (door Moore 1978 ook wel
geduid als een semi-autonoom sociaal veld).
Zo heeft de pers in de zaak-Robert M. gematigd gebruikgemaakt van haar
mogelijkheden door de ergste gruwelbeelden niet uit te zenden en terughoudend
over het proces te informeren. Het om trad naar de pers en de slachtoffers
toe duidelijk ondersteunend op door informatie en faciliteiten te verschaffen.
Dit zijn aanwijzingen dat er hier een soort evenwicht in het sociaal