Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

als gezag verdiend moet worden… 149
die verdacht wordt van zeer grootschalig seksueel misbruik van heel jonge
kinderen. Door de mediaberichtgeving verandert de rechtszaal in een
publieke arena. Deze zaken zijn niet beperkt tot de kring van personen die
met het proces rechtstreeks of indirect te maken hebben. Ze worden door
een groot publiek gevolgd, meestal via televisie, in toenemende mate ook via
internet; er vindt debat over plaats, waarbij alweer internet en sociale media
belangrijke virtuele fora zijn waar burgers van hun (vaak sterk emotionele)
betrokkenheid bij deze zaak blijk geven. Rond de rechtszaak in eigenlijke zin
ontstaat een web van betekenissen waarin ook het ethos van de rechter een
bepaalde lading krijgt. Wat er in deze mediasfeer gebeurt, kan bepalend zijn
voor het imago van de rechter. Daarbij doet het er minder toe hoe de rechter
binnen de rechtszaal ten overstaan van de daar aanwezige personen precies
te werk is gegaan en of dit al dan niet in overeenstemming is met de interne
moraal van de rechtspleging. Het beeld dat geconstrueerd wordt in de media
is een virtueel beeld, mogelijk zelfs een schijnwerkelijkheid die op vele
manieren kan afwijken van de onbevangen waarneming van degenen die
de rechtszaak fysiek bijwonen. Bij publieke kwesties is de medialogica
de normatieve ordening die overheerst. Deze op beeldvorming gerichte
logica zet de juridische standaarden voor een ‘goed’ proces in overeenstemming
met de ‘internal morality of judging’ onder druk.
In zijn rapport over de medialogica onderscheidt de Raad voor
Maatschappelijke Ontwikkeling (rmo) acht belangrijke kenmerken van
medialogica die hier met de interne moraal van de rechtspleging worden
vergeleken (rmo 2003: 33–39).
1 Snelheid. Door de toename van media is de strijd om de schaarse aandacht
van het publiek verhevigd, constateert de rmo en dit maakt dat het
tempo van de berichtgeving sterk is opgevoerd. Een dag is al niet meer
de maat voor het nieuws. Hier tegenover staat de uitgesproken traagheid
van het zorgvuldige geding dat zich soms over maanden uitstrekt. Als
de rechtspraak even geen nieuws oplevert, zullen de journalisten het toch
willen vinden. De rechter verdwijnt hierdoor meestal uit beeld; en wordt
een zwijgende, oninteressante figuur. Advocaten kunnen deze nieuwsleemte
opvullen met onweersproken verhalen die in het voordeel zijn van
hun cliënt.
2 Framing. Met behulp van vaste interpretatieschema’s wordt de ingewikkelde
werkelijkheid tot nieuwswaardige verhalen gereduceerd. Hierbij
verdwijnt de nuance meestal naar de achtergrond. De juridische interpretatieschema’s
zijn te ingewikkeld voor framing naar een groot publiek.