Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

transparantie: sturen en gestuurd worden 357
4 Gerecht als handhavingseenheid – de discussie in de politiek en samenleving
over het (on)veiligheidsgevoel leidt tot stringentere wet- en regelgeving.
De benadering van de politiek t.a.v. – met name – de strafrechtspraak
is instrumenteel van aard. Er is geen intentie tot beïnvloeding
van de oordeels vorming van de rechters in zaken. Men wil niet treden
in individuele zaken, maar wel de kaders waarbinnen de rechters kunnen
bewegen aanscherpen. Daarvan afgeleid is er behoefte aan meer rechtseenheid
en transparantie over de uitspraken om, waar nodig, bij te kunnen
sturen met wet- en regelgeving. De dominante rationaliteit achter deze
ontwikkeling is de politieke rationaliteit. Als de wetgevende macht in dit
licht van de rechtsprekende macht vooral ‘handhaving van de regels’
verwacht en de kaders daarvoor desgewenst inperkt, is er sprake van
een machtsverschuiving tussen beide staatsmachten. Het voert hier
te ver om dit nader te beschouwen. Het gerecht is en blijft in dit scenario
de plaats waar recht wordt gesproken en de ‘handhaving van de regels’ tot
uiting komt.
De spanning tussen de klassieke rechtsstatelijke beginselen en de sturingsambitie
van de politiek zal in dit scenario tot onrust leiden binnen
de rechtspraak. Deze spanning kan sterker worden wanneer de discussie
over de griffierechten weer actueel wordt. De strafrechtelijke component
van de rechtspraak zal hierdoor relatief t.o.v. de rechtsgebieden civiel
en bestuur groter worden.
Om deze vier scenario’s scherper te duiden zijn in onderstaande tabel
de belangrijkste parameters per scenario op een rij gezet. Dat zijn de dominante
rationaliteiten, de centrale waarden die richting geven aan de ontwikkeling,
de belangrijkste coördinatie mechanismen om de centrale waarden
te kunnen bewerkstellingen, de (bedoelde en onbedoelde) effecten van
de ontwikkeling ten opzichte van de situatie nu en – tot slot – de betekenis
van deze ontwikkeling voor de transparantie.