Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

naar een transparantere rechtspraak. geen glans zonder wrijving 61
De roep om meer debat en daarmee bekritiseerbaarheid is voor wat betreft
het niveau van de hoogste rechtscolleges ook te vinden in de – onder rechters
vooralsnog ambivalente – houding ten opzichte van dissenting opinions
(Prins, Van der Mijl en Tiemeijer 2013, deze bundel).
De belangen van rechtseenheid en rechtsontwikkeling komen in het geding
als de Hoge Raad in zijn uitspraken onvoldoende aandacht heeft voor een
expliciete bespreking en weerlegging van de tegenargumenten, zo is het argument.
Het kort en bondig motiveren: “in zaken waarin juist het discursieve
karakter van het recht speelt, kan het gevaar in zich bergen dat de Hoge Raad
niet toekomt aan het leidinggeven aan de rechtseenheid en/of de rechtsontwikkeling
(…) en daarvoor is het van groot belang dat de daadwerkelijke argumenten
voor een beslissing expliciet in een uitspraak opgenomen worden,
met expliciete bespreking en weerlegging van de tegenargumenten”, aldus
raadsheer in de Hoge Raad Sterk (2009).
4.2.2 het aanbod vanuit de rechtspraak: kleine gebaren vanuit
een vertrouwde rol
In reactie op alle transparantiewensen heeft de rechtspraak de afgelopen jaren
een breed palet aan initiatieven geïnitieerd (Voermans 2007). Vrijwel zonder
uitzondering betreffen deze doorzichtigheid en begrijpelijkheid: ‘hoe kan het
juridische proces opener en begrijpelijker worden gemaakt?’ Of: ‘hoe kunnen
de producten van de rechterlijke macht beter via de website www.rechtspraak.nl
worden ontsloten?’ Een blik op diverse bijdragen in deze bundel
toont dat de klassieke wijzen voor openheid van proces en product in de loop
der jaren moderne pendanten hebben gekregen. Websites en Twitterberichten
worden ingezet om niet alleen de samenleving, maar zeker ook
de personen in en om de rechtszaal te voorzien in hun informatiebehoefte.
Professionals bijvoorbeeld, blijken de belangrijkste gasten in het digitale huis
van de rechterlijke macht (www.rechtspraak.nl): 69 procent van de bezoekers
valt in deze categorie (Raad voor de rechtspraak 2012).
En alhoewel hun aantal stijgt, is slechts één op de vijf bezoekers te typeren
als geïnteresseerde burger (Raad voor de rechtspraak 2012). Van geheel andere
aard is het aanbod via de zogenaamde nieuwe zaaksbehandeling. Het initiatief
is een reactie op de wens van justitiabelen voor een minder formele procedure
en meer procedurele rechtvaardigheid (Marseille 2009; Nihot 2010; Brugman
2012). Kenmerkend is hier dat de rechter een zaak op een ‘nieuwe’ manier
behandelt, dat wil zeggen met veel aandacht voor het – achter de rechtsvraag
liggende – conflict en de wijze waarop dat kan worden opgelost. Van rechters
verlangt het transparantie in de zin van nieuwe communicatievaardigheden
en het begrijpelijk maken van procedures.