Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

5.7.7 meer beelden
een transparanter strafrechtssysteem in nederland? 281
In Engeland worden sinds 2004 alle verdachtenverhoren opgenomen (Vrij
2010). Het is niet bekend of deze opgenomen verhoren vaak worden afgeluisterd
of bekeken, maar zij zijn wél beschikbaar als bijvoorbeeld een bekentenis
later weer wordt betwist, of als wordt gesteld dat de politie ontoelaatbare druk
heeft uitgeoefend op de verdachte om te bekennen. De opnamen kunnen
worden gebruikt om dit te controleren. Binnen Nederlandse gerechten wordt
op dit moment geëxperimenteerd met een elektronisch dossier. Steeds vaker
worden ter zitting beelden vertoond, bijvoorbeeld van beveiligingscamera’s.
Dit kan de toetsbaarheid van het bewijs doen toenemen en het vergroot
de transparantie van het proces.
Beelden en geluid hebben andere effecten dan schriftelijk materiaal: zij zijn
pregnanter, houden de aandacht langer vast en soms zijn de herinneringen
eraan sterker dan bij schriftelijk materiaal. Echter, ze kunnen ook afleiden
van waar het in werkelijkheid om gaat in een zaak. De aandacht wordt
getrokken door uiterlijkheden en gedragingen, en als die opvallend zijn, kan
dit de aandacht afleiden van de inhoud van de boodschap. Beelden roepen
sneller en heftiger emoties op dan schriftelijke stukken. 15 Die effecten treffen
de rechters die op basis van het vertoonde materiaal moeten beslissen, maar
audiovisuele presentaties hebben zeker ook, en waarschijnlijk een nog sterkere,
invloed op het publiek en de pers. Het vertonen van beelden van kinderporno
op een openbare zitting zou wellicht vrijwel onbeheersbare reacties
kunnen opwekken bij familie en, via de media, eveneens in de maatschappij,
en daarom wordt dit in kinderpornozaken veelal achterwege gelaten. 16 De toename
van het gebruik van beeld en geluid kan belangrijke consequenties
hebben voor het karakter van Nederlandse strafzittingen. Van voornamelijk
schriftelijk en afstandelijk worden zij wellicht levendiger en gaan emoties
er een zwaardere rol spelen.
5.7.8 manipulatie
Onderzoek heeft laten zien dat, als de camera slechts de verdachte in beeld
brengt en niet de ondervrager, kijkers sneller denken dat deze schuldig is dan
wanneer de camera beide personen in beeld brengt (Lassiter 2010). Personen
kunnen op allerlei manieren positief dan wel negatief in beeld gebracht
worden, en dit kan consequenties hebben voor onder meer het oordeel van
de rechter. Manipulatie is dus niet ondenkbaar bij het gebruik van beeld
en geluid.