Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

60
speelruimte voor transparantere rechtspraak
en de politie, raken de observaties van deze beslissers hier indirect wel aan:
“Het probleem is dat rechters niet willen experimenteren. En dat niemand
de leiding neemt om ze dit aan het verstand te brengen” (Frissen, ’t Hart
en Sieckelinck 2012: 30).
Rechters schuiven ook zelf transparantiewensen naar voren, waarbij deze
soms dicht bij huis liggen (de rechtspraak transparant maken voor ‘eigen
gebruik’), maar soms juist worden bepleit met het oog op de belangen van
andere partijen (Prins, Van der Mijl en Tiemeijer 2013, deze bundel). Zo
is er de wens tot meer aandacht voor de inhoudelijke terugkoppeling van
uitspraken tussen gerechten (tussen hof en rechtbank). Verder, zo wordt
opgemerkt, zou het toch niet meer dan normaal zijn te weten hoe de verschillende
rechtbanken en gerechtshoven zich op inhoudelijke gronden tot elkaar
verhouden in termen van de strafmaat en doorlooptijden? Ook wordt met
een zekere regelmaat de noodzaak tot de introductie van dissenting opinions
geagendeerd (Thomassen 2006; Corstens, in o.m. De Pers 2009; Ingelse 2010;
Van den Emster 2010b).
Verder is er behoefte aan een debat tussen de verschillende partners binnen
de keten van de rechtshandhaving (politie, om en rechter) over de bredere
maatschappelijke effecten van ieders opstelling en beleid. Wat bijvoorbeeld
betekent het voor de maatschappelijke reputatie en de onderlinge relatie van
de rechterlijke macht en het om, wanneer de laatste de strafeis opschroeft,
maar de eerste niet in deze tendens wenst mee te gaan? Zelfs het fel vanuit
de rechterlijke macht bekritiseerde wetsvoorstel griffierechten werd aangegrepen
als een wake up call voor transparantie: de rechtspraak zou voor
procederende partijen veel inzichtelijker moeten maken wat de verschillende
‘diensten’ binnen een gerechtelijke procedure kosten (Bauw 2012).
Een procedure is voor partijen momenteel ‘in hoge mate een ‘black box’’,
aldus Bauw (2012: 24).
Wie al deze en andere in en om de rechtszaal geuite transparantiewensen
nader beziet, stelt vast dat de meerderheid zich weliswaar op zichtbaarheid
en begrijpelijkheid richt, maar dat de verlangens soms verder gaan: bij tijd
en wijle klinkt de roep om meer ruimte voor bekritiseerbaarheid door, zoals
bij De Roos (2012: 318):
“Als het gaat om de motivering van uitspraken, blijven wij nog bij de klassieke
kern van de rechterlijke taak binnen de trias – dit is het dan, ik leg uit waarom,
en daar moet u het maar mee doen. Debat met de rechter zelf is dan dus niet
meer de bedoeling. Daar zijn goede redenen voor, die op de sloganachtige
noemer onder woorden kunnen worden gebracht (in goed Nederlands): lites
finiri oportet. Maar de vraag is of er toch niet wat meer kan worden gedaan.”