Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echters aan het woord over transparantie 211
– Hoe oordelen rechters over een aantal instrumenten van transparantie
waarover momenteel veel wordt gesproken, zoals bijvoorbeeld camera’s
in de rechtszaal? Deze vraag staat centraal in paragraaf 4.3
Bij elke vraag zal ook – onvermijdelijk – steeds aan de orde komen waar volgens
de rechters de grenzen van transparantie liggen en beslotenheid de norm
moet zijn.
Het onderzoek naar de bovenstaande vragen was zowel kwalitatief als
kwantitatief van aard en bestond uit de volgende onderdelen. Allereerst
werden semigestructureerde gesprekken gevoerd met twintig rechters.
Deze gesprekken dienden ter voorbereiding van een enquête onder rechters
en focusgroepsdiscussies met rechters. De enquête werd maart 2012 afgenomen
via het Ledennet van de Nederlandse Vereniging voor Rechtspraak
(nvvr). In totaal reageerden 423 rechters, van wie 326 rechters de enquête
ook helemaal tot het einde toe hebben ingevuld. (Bij de enquêteresultaten
die in dit hoofdstuk worden genoemd varieert het exacte aantal respondenten
derhalve enigszins per vraag. Bovendien zijn sommige vragen niet aan
de gehele steekproef voorgelegd, maar slechts aan een beperkt deel daarvan. In
deze gevallen zal hierna de afwijkende N expliciet worden genoemd.) Ter verdieping
van de resultaten uit de enquête zijn vervolgens in de maanden maart
en april 2012 zeven focusgroepen gehouden. 6 Ook is gesproken met vertegenwoordigers
van de Raad voor de rechtspraak en de Nederlandse Vereniging
voor Rechtspraak (nvvr). 7 Een meer gedetailleerde verantwoording van deze
onderzoeken is te vinden in bijlage 2.
Eén opmerking vooraf: natuurlijk bestaat er niet zoiets als ‘de’ mening van ‘de’
rechter. Het blijft daarom altijd kwetsbaar om na een peiling van meningen
over transparantie, te spreken over ‘de’ opvattingen van rechters. Dat geldt
nog sterker voor een duiding van een dergelijke peiling. Toch denken we met
de resultaten die we in dit hoofdstuk presenteren, een beeld te kunnen schetsen
van de behoeften, motieven en opvattingen van rechters over transparantie
4.1 rechters over het begrip transparantie
Wie op zoek gaat naar de opvattingen van rechters over transparantie moet
voor de duiding van hun antwoorden allereerst scherper zicht krijgen
op de associaties die rechters hebben bij dit begrip. Waaraan denken zij bij
het woord ‘transparantie’? In hoeverre herkennen rechters zich in de centrale
elementen hiervan die in het eerste deel van deze bundel werden genoemd
(doorzichtigheid 8 , begrijpelijkheid, bekritiseerbaarheid)? Welke motieven
spelen een rol in de houding van rechters ten aanzien van transparantie
en welke functies dient transparantie?