Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

echters aan het woord over transparantie 243
Focusgroepen
Behalve complimenten en positieve geluiden viel in de focusgroepen regelmatig
te horen dat rechters last hebben van de pers. Kwesties worden uitvergroot
en sommige media hebben hun oordeel al klaar lang voordat de rechter
vonnist. De gespreksdeelnemers vinden dat er actiever tegenwicht moet
worden geboden aan en gereageerd moet worden op foutieve en scheve
berichtgeving: “Met voorlichting alleen redt je het niet.” Breed gedeeld
is de opvatting dat de rechtspraak zich te veel laat verassen, onvoldoende anticipeert
op incidenten en, als het (negatieve) nieuws eenmaal in de wereld is,
niet alert genoeg reageert. Het lijkt soms wel “alsof de blinddoek van vrouwe
Justitia voor de mond is geschoven.” De zaak Saban B. 51 wordt veelvuldig
genoemd als incident waar volgens onze gesprekspartners veel te lang werd
gewacht met een reactie vanuit de rechterlijke macht. Het is aan de rechter(s)
die op de zaak zit(ten) om alert te zijn en te attenderen op mogelijke reuring
vanuit de samenleving of aandacht van de media. Veel meer dan nu het geval
is moeten rechters beseffen dat bepaalde zaken vuurwerk kunnen opleveren.
Eveneens veel meer dan nu het geval is moeten de verantwoordelijken binnen
de gerechten dit besef aanwakkeren en waar nodig goede communicatieondersteuning
bieden.
Er zijn echter wel grenzen: ‘We moeten geen deel worden van het entertainment.’
Over de vraag waar precies die grenzen liggen zijn de meningen
divers. Rechters blijken met name te worstelen met de vraag wat te communiceren
en naar wie. Enerzijds willen zij graag alle Nederlanders bereiken.
Deze behoefte wordt mede gevoed door de intrinsieke motivatie om
de normerende functie uit de dragen. Tegelijkertijd is er veel discussie over
de vraag langs welke kanalen men dit het beste kan doen. Buitenhof en het
nrc Handelsblad bereiken vooral de burgers die al goed geïnformeerd zijn.
Zou het niet beter zijn als een vertegenwoordiger van de rechtspraak aanschuift
bij RTL Boulevard, zoals het Openbaar Ministerie dat doet? Moet
de president van de Hoge Raad een column nemen in De Telegraaf, naar
het voorbeeld van de Nationale Ombudsman? De minister van Veiligheid
en Justitie heeft de rechterlijke macht uitgedaagd deze en andere media veel
meer en actiever op te zoeken (minister venj 2012). Rechters ervaren echter
een spanning tussen de nuance van de boodschap die ze willen brengen
en de doorgaans prikkelende en ‘kort door de bocht’ presentatie van onderwerpen
door sommige media. Ze blijken het moeilijk te vinden hierin een
keuze te maken.
Als het gaat om de nieuwe media, menen de rechters dat daarmee ‘iets
moet worden gedaan’, maar de rechtspraak hoeft niet haantje de voorste
te zijn in het bewandelen van alle mogelijke nieuwe paden. Het is belangrijk
om juist bij het gebruik van dit soort media ‘rolvast’ te blijven, aldus