Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

de rechtspraak in de media: drie negatieve trends 437
Het is juist op dit punt dat voorstanders verschillen van tegenstanders:
voorstanders verwachten positieve effecten op vertrouwen. Bijvoorbeeld
Corry Terwee-Van Hilten, destijds president van de Haarlemse rechtbank.
Althans, dit impliceert ze als ze over camera’s in de rechtszaal zegt: “We zijn
erbij gebaat als het vertrouwen in de rechtbank blijft bestaan of waar nodig
wordt teruggewonnen.” 22 Ze verwijst hierbij niet naar enig onderzoek.
Eenzelfde positieve verwachting is aanwezig bij hoogleraar strafrecht Theo
de Roos. De Roos verwacht dat het rechtstreeks uitzenden van rechtszaken
tot meer begrip leidt voor de rechtspraak, en zo ontevredenheid onder
burgers tegengaat. 23 De commissie-Van Rooy baseert zich wel op empirisch
onderzoek, getuige de bronvermelding van het rapport: drie onderzoeken,
waaronder het zojuist genoemde kritische rapport van Nieuwsmonitor
(Van Rooy 2011: 20).
Van de drie onderzoeken haalt de commissie in de tekst van haar rapport
er maar één aan, en dat is juist positief over filmen in de rechtszaal. Althans,
het toont aan dat onder kijkers van de door de eo uitgezonden serie De rechtbank
het vertrouwen in de rechtspraak is gestegen (MediaTest 2011). Dit
onderzoek is uitgevoerd op verzoek van de Raad voor de rechtspraak, die
zich jaren eerder al uitsprak voor camera’s in de rechtszaal. Dit is een goed
uitgevoerd onderzoek en de bevindingen sluiten aan op de conclusie van
ander onderzoek dat toename van kennis onder burgers hun vertrouwen
in het strafrechtssysteem vergroot (Chapman, Mirrlees-Black en Brawn
2002). Vraag blijft in hoeverre de positieve bevindingen met betrekking tot
deze zorgvuldig geselecteerde en uitgebreid becommentarieerde rechters
en zaken zich laten generaliseren naar het zonder commentaar live uitzenden
van – in beginsel – alle rechtszaken. Verder waren de positieve resultaten
van kijken naar deze specifieke eo-documentaireserie na een jaar in absolute
zin weer verdwenen (Klijn en Croes 2012). Toch lijkt deze bevinding
de enige empirische basis voor de tweemaal uitgesproken verwachting van
de commissie dat “deze ruimere openheid” het vertrouwen in de rechtspraak
zal vergroten (Van Rooy 2011: 13, 24). En wellicht ook voor de motivering
van Erik van den Emster, voorzitter van de Raad voor de rechtspraak, voor
de pilot een jaar later: “Het doel is dat men ziet wat we doen. En waarom.
Het begrip voor ons werk zal daarmee toenemen.” 24
Interessant genoeg is het onderzoek van MediaTest ook het enige onderzoek
waarnaar wordt verwezen in de verslaggeving van de presentatie van
het rapport van de commissie-Van Rooy. Trouw verwijst ernaar in een
nieuwsanalyse, waarin de beeldspraak van de commissie over ‘de luiken
open’ in de titel wordt overgenomen. 25 Geen van de genoemde wetenschappelijke
bijdragen is terug te vinden in de verslaggeving over het
rapport van Van Rooy. nrc Handelsblad rapporteert dat “rechters, om