Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

398
speelruimte voor transparantere rechtspraak
Non-acceptatie wegens onwelgevalligheid voor een politieke partij van een
juridisch domweg houtsnijdende ambachtelijke ag-handeling en de slappe
knieën van een Kamercommissie en vervolgens van de Hoge Raad zelf waren
voldoende om met Aben af te rekenen. Ook in de politiek dient de schijn van
vooringenomenheid te worden vermeden en die schijn is zeker niet vermeden,
tot schade van het aanzien van de Haagse politiek. Door Aben niet te gedogen,
zal voortaan iedere wél benoemde raadsheer onontkoombaar een gedoogde
rechter zijn. Die heeft de welgevalligheidstest doorstaan. Door te zwichten
in een incident is een structurele onwenselijkheid geschapen. Dat erodeert
de rechtsstaat. 32
Ook oud-hoogleraar d’Oliviera laat in Trouw weten dat wat hem betreft
zowel de wetgevende als de rechterlijke macht hebben gefaald in hun opvatting
en invulling van de scheiding of het evenwicht tussen de machten:
“Het is een gevaarlijke weg die de Tweede Kamer is ingeslagen om de aanbe-
veling van de Hoge Raad te negeren. Maar het is even gevaarlijk dat de Hoge
Raad zich heeft neergelegd bij dit dreigende onheil door gedwee de volgorde
in de aanbeveling te wijzigen.” 33
Met de verwijten aan de Kamer en aan de Hoge Raad komt ook de procedure
in beeld, zowel in enge zin (‘het geval-Aben’) als in meer principiële zin
(hoe moeten we de benoeming van de leden van de Hoge Raad aanpakken).
In die discussie spelen twee afwegingen een grote rol. In de eerste plaats
de vraag of de procedure niet transparanter moet zijn (besloten versus openbare
hoorzitting) en in de tweede plaats op basis van welke criteria de selectie
(juridische en/versus politieke argumenten) dan plaats moet vinden.
Met andere woorden, zou Nederland meer naar een Amerikaans model
op moeten schuiven?
Een debat over de ‘politisering van de rechterlijke macht’ 34 , georganiseerd
door het Montesquieu Instituut, Perscentrum Nieuwspoort en ProDemos
in februari 2012 spitste zich al snel toe op de kwestie van de benoemingen
in de Hoge Raad. De aanwezige Kamerleden – Helder van de pvv, Çörüz van
het cda en Recourt van de pvda – kregen stevige kritiek. nvvr-voorman
Reinier van Zutphen beschuldigde de Kamerleden ervan “een al 100 jaar
bestaande praktijk, gebaseerd op ‘checks and balances’ te hebben verstoord
door de recente gebeurtenissen.” 35 Jan Ilsink, raadsheer bij de Hoge Raad,
hamerde op afwezigheid van openbare en vooraf geformuleerde criteria
op basis waarvan kandidaten voor de Hoge Raad door de partijen beoordeeld
worden: