Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

4.3 instrumenten voor transparantie
rechters aan het woord over transparantie 223
Welke instrumenten om de transparantie te vergroten hebben de voorkeur
of zullen die ambitie juist niet kunnen realiseren? Vinden rechters het bijvoorbeeld
wenselijk om het systeem van dissenting opinions te introduceren
en hoe staan zij tegenover camera’s in de rechtszaal?
Op de vorige bladzijden bleek dat rechters relatief eensgezind zijn over nut
en noodzaak van (meer) transparantie en de motieven daarvoor. Zoals we
hierna zullen zien, bestaat echter minder overeenstemming over de concrete
instrumenten die ingezet moeten worden om (meer) transparantie te realiseren.
Hier blijken rechters duidelijk te worstelen. Enerzijds erkent men
dat aan de introductie van bepaalde instrumenten niet langer valt te ontkomen,
20 bijvoorbeeld omdat hieraan een duidelijke behoefte bestaat bij
andere partijen (media, samenleving of justitiabelen). Anderzijds vreest men
dat diverse instrumenten consequenties met zich kunnen meebrengen die
voor het individuele functioneren van rechters, het instituut en soms ook
procespartijen onwenselijk zijn. Het antwoord op de vraag naar de wenselijkheid
van instrumenten kan dus ook duidelijker maken waar volgens rechters
de grenzen van transparantie liggen.
4.3.1 algemeen
In deze paragraaf schetsen we de discussie over het al dan niet inzetten van
bepaalde instrumenten aan de hand van zes mogelijke initiatieven die in het
onderzoek aan de rechters zijn voorgelegd. Het betreft:
– publiceren van dissenting opinions,
– toelaten van camera’s in de rechtszaal,
– openbaar maken van persoonlijke achtergrondinformatie over rechters,
– participatie van rechters in het maatschappelijk debat,
– strategische communicatie richting de media,
– publiceren van kengetallen.
Op elk van deze instrumenten zullen we de komende pagina’s uitgebreid
ingaan (behalve de laatste waar we slechts kort bij zullen stilstaan).
Van elk instrument werd onder meer gevraagd in hoeverre de rechters
er ervaring mee hebben, en in hoeverre zij (inzet van) dat instrumenten wenselijk
achtten. Beide vragen werden gemeten op een vierpuntschaal (helemaal
geen ervaring, weinig ervaring, tamelijk veel ervaring, heel veel ervaring,
respectievelijk: heel onwenselijk, onwenselijk, wenselijk, heel wenselijk),
aangevuld met een ‘weet niet/geen mening’ optie. In de grafieken staan
de resultaten (zie figuren 4.1 en 4.2 op de volgende bladzijde).