Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

transparantie in de trias? 381
7.3 wat de politiek van de rechter wil: een analyse van
partijprogramma’s en regeerakkoorden, 1992–2012
Ondanks de scheiding, het evenwicht of de balans der machten hebben
politici zich altijd uitgesproken over de rechterlijke macht. De vraag in dit
hoofdstuk is of die bemoeienis in de afgelopen jaren groter is geworden
en of deze gepaard is gegaan met een roep om meer transparantie van de rechterlijke
macht. Ideaaltypisch gezien komt transparantie dan in twee vormen
aan de orde. De aanleiding voor politieke kritiek en bemoeienis zou moeten
voortkomen uit onvrede met de ondoorzichtbaarheid van het proces van het
rechtspreken, de beslissing van de rechter, het functioneren van de organisatie
en/of het handelen van het instituut van de rechtspraak. De oplossing
– wetsvoorstel, beleid, publieke of politieke interventie – van politici zou
vervolgens moeten aansturen op het transparanter maken van het rechterlijke
bedrijf, het proces van rechtspreken of de vraag wie überhaupt rechter (in
de Hoge Raad) moet worden.
In deze paragraaf wordt een analyse gemaakt van partijprogramma’s
en regeerakkoorden. Wat schrijven partijen op in hun politieke gronddocumenten
over de rechtspraak, en speelt transparantie daarbij een rol? Hoe
belangrijk is het thema transparantie van de rechtspraak voor politici als
de ambities voor de verkiezingen worden neergelegd in de verkiezingsprogramma’s?
En hoe belangrijk is het als partijen een coalitie vormen op basis
van een regeerakkoord? Met andere woorden, hoe figureert de rechterlijke
macht in de meer structurele politieke ambities op het niveau van individuele
partijen en op het niveau van regeringscoalities? De keuze voor partijprogramma’s
en regeerakkoorden – boven bijvoorbeeld wetten, Kamerdebatten
en moties – heeft te maken met het feit dat deze de kern van de partijpolitieke
ambitie en de kern van de ambitie van een nieuw kabinet weergeven. In combinatie
met de tijdsperiode van de analyse (twintig jaar) geeft dat een mooi
beeld van de ontwikkeling van de politieke ambitie ten opzichte van de rechterlijke
macht.
In de onderzoeksperiode (1992–2012) waren zeven keer verkiezingen voor
de Tweede Kamer (1994, 1998, 2002, 2003, 2006, 2010, 2012). Om de analyse
enigszins overzichtelijk te houden is een ‘kiesdrempel’ van minimaal vijf
zetels ingevoerd; alleen partijen die met minimaal vijf zetels in de Tweede
Kamer zijn gekozen, zijn in de analyse meegenomen. Voor de te analyseren
periode levert dat de volgende ‘deelnemers’ op (zie tabel 7.1).