Speelruimte voor transparantere rechtspraak - Wetenschappelijke ...

Box 6.12
transparantie: sturen en gestuurd worden 329
Naar aanleiding van de zaak-Wilders stelt het bestuur van de rechtbank
Amsterdam de commissie-Van Rooy in. De commissie-Van Rooy (2011)
adviseert het bestuur de zichtbaarheid van de rechtspraak te vergroten door
de registratie van de individuele rechtszaken in principe altijd toe te staan.
Daarbij wijst de commissie onder meer op de goede ervaringen met de serie
De rechtbank. Hertogh (2012: 10) plaatst op basis van diverse wetenschappelijke
onderzoeken uit het buitenland de kanttekening dat vaker camera’s
in de rechtszaal niet betekent dat de burger meer vertrouwen in de rechtspraak
zal krijgen. Ook het educatieve effect is beperkt. Wat niet duidelijk
wordt of dit ook geldt voor politiek gevoelige zaken. Het lijkt erop dat het
empirische onderzoek, waarop de commissie zich baseert, is uitgevoerd
naar documentaireseries als De rechtbank. Zijn deze bevindingen wel
breder toepasbaar?
Intermezzo: inductie?
Opmerkelijk is de berichtgeving over dit advies: het is een advies aan het bestuur van de rechtbank
Amsterdam. Als het bestuur dit advies overneemt, zegt dat formeel nog niets over de gedragslijn
van de andere gerechten. De vraag komt op voor welk dilemma het betreffende hof zou komen
te staan, indien de zaak-Wilders in hoger beroep had moeten worden behandeld. Zeker indien
de media dit wil uitzenden en er een formeel een verzoek daartoe wordt ingediend. De rechtzoekende
(Wilders) maakt op voorhand duidelijk geen bezwaar te hebben. Beslist het bestuur
of de rechter?
Kor (2011: 100) wijst op de maatschappelijke behoefte aan ‘verhalen’. Hij
is minder bang voor de gevolgen, mits er sprake is van een ‘voortdurende
alertheid en bewustheid van de narratieve en in het vervolg daarvan emotionele
implicaties van een juridische kwestie.’ Juist door zich bewust te zijn
van de effecten van de media in de zaal, kan de rechter inspelen op wat hij
wil overbrengen. Het is in dat licht wel belangrijk zich vooraf te realiseren
welke spelregels nodig zijn om optimaal de rol van rechter in de rechtszaal
te kunnen vervullen.
6.5.5 digitale toegang tot het primaire proces
Van geheel andere aard is de transparantie van het primaire proces door
de digitalisering. Reiling (2009) laat zien dat digitalisering de rechtspraak
kan ondersteunen en dat dit proces in vele landen reeds gaande is. Vooral
het internationale perspectief is interessant. Het doet de behoefte groeien
om te doordenken waarom ict-projecten binnen de rechtspraak en/of
in de justitiële keten niet altijd succesvol zijn. Vraagstukken als harmonisatie