Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

V. Sorburu-testuen testuinguruak
Eszeptiko eta sinesgabea, burlati, epikureo eta estoikoa, ezaugarri horiek guztiak
biltzen zituen, aldi berean, Samaniegok. Ilustratu tipikoa izan zen Laguardiakoa, hots,
deserosoa boterearentzat; entziklopediazalea ere bai, garaiko modaren arrastoan.
Armonia unibertsalaren zentzu guztiz horaziarra 13 zuen, eta zentzu hori izan
zuen existentzia-gidari, “El pastor y el filósofo” alegian (VI-1) irakur dezakegun bezala:
“En el feliz estado en que se goza / del vivir ni envidioso ni envidiado”. Jareñoren
iritzian, aurea mediocritas kutsua duen mezu hori da, beharbada, Samaniegoren
alderdirik baliozkoena eta egungoena (in Samaniego, 1969: 41).
Arazoak izan zituen Logroñoko Inkisizioarekin, liburu debekatuak
irakurtzeagatik eta bere portaera arinxko, lasaka eta limuriarengatik. Atxilotzeko autoa
eman zuen auzitegiak, haren idazki batzuk moralgabeak zirela iritzita. Hori zela eta,
idatzi ohi da Portugaleteko karmeldarren komentuan erretiratu zela 1793an. Baina,
Palaciosek ikertu zuenez (1975: 117), hori ez da egiazko datua. Samaniego ez zen toki
hartan egon, ez baita agertzen egoiliarren zerrendan, Humboldt eta beste zenbait bezala,
esate baterako. Palaciosek sumatzen du horregatik eta beste zantzu batzuengatik (hala
nola, Jovellanosen, Samaniegoren adiskidearen, Diario egunerokoa irakurrita),
Inkisizioaren eragina oso ahuldua zegoela ordurako: “Podríamos decir que se trataba de
una institución para juzgar y castigar a «herejes» pobres, ya que las personas de cierta
posición social conseguían escapar siempre a sus posibles rigores, o rebajar sus penas”
(ibidem).
Beraz, bere garaian badaezpadakotzat jo zuten moralaren aldetik, libertino
kutsukotzat; hala eta guztiz, paradoxikoki, espiritu moralizatzailekotzat jotzen dugu
gaur egun, are moralistatzat ere, hainbesteraino non, harrigarria bada ere, haren alegiak
irakurtzeko ohiturak ikastetxe erlijiosoetan iraun duen luzaroen.
Generoaren etapa berri bati hasiera eman zion Samaniegok Espainian, La
Fontainek Frantzian eman zion moduan: La Fontainek arnasa berria ekarri zion
generoari eta alegiagintza modernoaren eredua taxutu zuen; ondoren, Iberiar
13 Gogoan har bedi, Horazioren Ars Poeticaren bertsio bat idatzi zuela, argitaratu ez zuen arren
(Versión parafrástica del Arte Poética). Berriki atera du argitara Emilio Palaciosek, Samaniegoren Obras
Completas. Poesía. Teatro. Ensayos. lanean (2001). Horrek erakusten du, argiro, bazuela gure
Samaniegok halako gogaidetasun bat Horazioren erakutsiekin. Bertsioa dela-eta, aldeko epai ezin
laudoriozkoagoak eskaini zizkion García Gualek, arabarraren heriotzaren berrehungarren urteurrenaren
karietara antolatutako biltzarrean (García Gual in Palacios, 2002: 70-79).
101