Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
Herriko eskoletan gaztelania eta frantsesa nola irakatsi izan zen, horregatik, irakasleen
kezka nagusietako bat.
Eskoletan, hizkuntza administratiboak sustatzearen aldeko testuinguru horretan,
ekimen elebidun batzuk bideratu zituzten zenbait irakaslek, gaztelaniaz edo frantsesez
irakurtzen eta idazten ikastea errazagoa izan zedin: hiztegiak eta gramatika elebidunak
argitaratu zituzten (Astigarraga 1825, Iturriaga 1841 eta 1842, Archu 1852 eta 1868,
Eguren 1867 eta 1876) eta alegiak itzuli (Astigarraga 1825, Iturriaga 1842, Archu
1848).
Gramatikak eta hiztegiak argitaratzeko zioei buruz, Astigarragak honako hau
idatzi zuen:
168
Para facilitar, pues a la juventud bascongada el estudio de la gramática
castellana y aun de la latina he creido muy conveniente coordinar y publicar este
diccionario manual poniendo de él algunas observaciones sobre ambas lenguas
(Astigarraga, 1840: V-VI).
Archuk bere gramatika elebiduneko aitzin oharrean, berriz, honako hau:
En composant cette Grammaire bilingue, l’auteur a eu pour but de fournir aux
instituteurs du Pays Basque un moyen facile d’initier leurs élèves à la connaissance de
la langue française (Archu, 1868: “Avertissement”).
Lasaren iritzian, ekimen horiek, zenbaitetan, euskara eskoletan defenditu nahi
izatearen seinale izan ziren (1968: 29). Beste kasu batzuetan, gaztelania eskolan sartu
beharra itzulingururik gabe aldarrikatu zen. Hori dugu Eguren ikuskatzailearen kasua:
La conveniencia y hasta la necesidad apremiante que hay de enseñar la lengua
castellana en las escuelas de Guipúzcoa es hoy notoriamente reconocida (1867: V).
[...] los que no entienden el castellano se ven privados de uno de los más poderosos
medios de progreso intelectual (ibidem: VIII).
Edozelan ere, hizkuntza ordezkatzeko urrats erabakigarriak izan ziren ekimen
horiek guztiak, irakaskuntza-sistemako euskal ikuskatzaile eta maisu haien bultzadaz.
Uste izatekoa da, hala ere, egoera aurre-elebidun horretan, nola edo hala, euskara ere
landuko zela. Euskarak lortu bide zuen garapen mailaz mintzatu zaizkigu Eizagirre eta
Dávila:
...gaztelera eta frantsesaren ezartze politika honek euskaraz irakurtzeko eta idazteko
garapen maila bat suposatu zuen zeharka; hizkuntza arrotzen ezagutza errazteko
asmotan eskoletan erabili ziren irakurketa-testu, doktrina eta hiztegi elebidunen bitartez
hain zuzen (1991: 34).