Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI. Euskal berridazleen alegiak
La narración difusa de esta y algunas otra Fábulas en Poesía, no debe ser
censuradas. Se ha procurado agradar á los rústicos habiendo pintado las circuntancias de
los hechos según uso del país. Hace tambien parecer mas fecundo á nuestro idioma, y
semejante ampliacion hace mas elocuente la narración (1804: 103).
Beharrezkotzat jo zituen Bizenta Mogelek halako moldaketa, aldaketa eta
zabalkuntzak. Nolakoak eta zenbaterainokoak diren jakingo dugu aurrerago,
azterkizunetako bat baita puntu hori.
Ustez Uriarterenak zirela-eta, honela epaitu zuen Manterolak (1880: 73) Juan
Antonioren alegien estiloa: “como poeta no es de gran talla, sus versos adolecen á
menudo de dureza y aun de incorreccion, pero sus obras serán siempre estimadísimas,
especialmente bajo el punto de vista filológico…”.
Juan San Martinek Mogelen hizkuntzaz hauxe esan zuen: “garbizale bai baina ez
garbikerizale” (1959: 49).
Kortazar eta Billelabeitiak hauxe idatzi zuten Uriarteren bildumakoak aztertuta:
Lehendabiziko olerkietan, 18. olerkiraino, euskal idazleak ia itzulpen hutsak egiten ditu,
ez du bere kabutik ezer berririk eskeini. 18. zenbakidunetik 27.eraino, zentzuz,
argumentuz, edo gaiez aldatzen ditu alegiak, eta 27.ean bere alegi orijinala eskeini
digula uste dugu (in Uriarte, 1987: 15).
Eta aurrerago, Mogelen berridazteko prozeduretako batzuk zehaztu zituzten:
irakurlea zuka tratatzen du, hurbiletik lotu nahi duelako; helduentzat idazten du, batez
ere; erlijiotasuna agerikoa da mezuetan, eta zuhurtasuna; irakaspenak zenbaitetan ez du
zerikusirik argumentuarekin; askotan baieztapen gogor batekin bukatzen da alegia;
egiaren bila dabil egilea, eta, hala, ‘egia’ eta ‘beharra’ hitz nagusiak dira; oso
erretorikoak dira, luzeak, elipsirik gabeak, estatikoak, eta metaforarik gabeak;
hiperbatona darabil; sinonimoak pilatzen ditu; metrika erdal kutsukoa da eta errima
erdal legearen araberakoa, hots, errima betea edo kontsonantea.
Mogelek testuetan oharrak jarri ohi zituela gaineratu zuen Altzibarrek. Batez ere,
hitz zailak, edo irakurleari ulertzen zail gerta zekizkiokeenak argitzeko (Altzibar, 1998:
256). Eta, gaztelaniaz eman zituen, zenbaitetan.
Altzibarrek bere edizioko hitzaurrean (in J.A. Mogel, 1995: 23) honela idatzi
zuen: “hitz-lauzko alegilari gisa nabarmentzen delakoan gaude, iloba Bizenta
Mogelekin batera, honetan euskal literaturan bakarrenetarikoak baitira”.
149