Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI. Euskal berridazleen alegiak
aldeko zela eta haren dotrinaren hedatzaile, herriko gazteria galbidean jartzen ari zela,
iruzurtia eta engainatzailea zela.
Lasalak Iturriagaren alde mintzatu behar izan zuen esanez (1884: 15) hernaniar
apaizak Espainiako literatura oso atsegin zuela eta Frantziako filosofoen gorabeherei adi
egoten zela, baina, hala ere, “nadie he conocido más alejado de todo lo que fuera
Enciclopedia que Iturriaga”.
Lehenengo karlista-gerraren ingurumarian kokatu behar dira, inondik ere, idazki
izenpetugabea eta hark erakusten duen etsaigo-tonua.
Hala ere, izenpetu gabeko idazki kaltegile horrengatik, eta bestelako etsaigomoduengatik,
erbestea ezagutu zuen. Bere gogoz Hondarribira aurrena, eta eliz agintez
Zestoara hurrena, 1823an (Zugasti, 1954: 27; Zalbide, 2007: 75). Hurrengo urtean,
baina, Hernanira itzuli zen, eta handik gutxira epaiketa egin zioten: errege-indultuaren
barruan gelditu zen isuna ordainduta, baina debekatu zioten irakasle-lanean jardutea.
Orduantxe hasi zuen Juan Inazio Iztuetarekin gutun-trukea 50 , haien arteko
harremanaren lekuko (ikus bedi Garmendia, 1968: 166-190). Euskararen iraupena eta
egin asmo zituzten euskal lanak izan zituzten hizpide, besteak beste, gutun horietan:
“euscara ederra ez galceco baicic aberasteco ta apaintceco eguiten ari gueran
liburuchoac” (ibidem: 169); “…gure eusquera escuetatic joan ez daquigun…” (ib.: 170);
“…la Junta del fomento se reunirá dentro de poco y se tratará en ella de pedir permiso
para la impresión de la cartilla y libros. No creo que encuentre dificultad en
conseguirlo… está conseguido lo que buscamos, que es la conservación de nuestra
lengua” (ib.: 182); “…sin recurrir a la Junta de Inspección de Madrid, donde puede
haber enemigos de nuestra lengua, y aquí enemigos de otra especie en la Junta de
Inspección del Pais” (ib.: 186).
Era berean, garai hartako gipuzkoar agintariengan ere nabari da Adiskideen
Elkartearen itzala. Irakurri besterik ez da egin behar 1830eko ekaineko Batzar Nagusien
erabakiak zer zioen. Izan ere, Sustapen Batzorde bat sortzea adostu zen industria,
merkataritza eta euskara indartzeko. Egitasmoaren bultzatzaileek berek adierazi zuten
50
Zalbideren ustez, gutun-harremana 1824tik aurrerakoa izan zen, hots, eskola itxi ziotenetik
aurrerakoa (2007: 140).
171