Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
Aristotelesek bezala, baliabide erretorikotzat jo zuen Perryk alegia, tresna
soiltzat, berez ez baitzen sortua izan literatura-forma beregain moduan, eleberria eta
drama ez bezala (ib.: 24). Hala, bada, Teonen eta gainerako erretorikoen definizioa
iruditu zitzaion definiziorik onena: “a fictitious story picturing a truth” (ib.: 22). Egia
kontzeptua Perryren hitzetan da “a general proposition relating to the nature of things or
to types of human character or behavior, with or without an implied moral exhortation”
(ib.). Alegiak, beraz, aholku morala izan dezake edo ez.
Janssens-en esanetan, kontakizun labur bat da alegia, prosaz zein bertsoz eman
daitekeena, eta helburutzat duena irakastea, egia bat agerian ezartzea, arau bat
adieraztea. Istoriotxo baten bidez gertaera jakin bat argitu eta ondorio logiko bat
eskaintzen du, frogapen baten indarra eta erakutsi baten balioa dituena (19 : 7). Alegia
batetik ondorioztatzen den ikasgaia esakun baten bidez adierazi ohi da, edota, bestela,
indukzioz ulertzen da: irakaspena da hori.
La Fontainek aspaldi adierazi bezala, generoaren bi osagai nagusiak, irakaspen
morala eta fikzioa, bereizi zituen Janssensek, eta haien arteko loturak agerian jarri:
irakaspen morala da xedea, eta fikzioa, bitartekoa. Bi osagaiak dira beharrezkoak:
irakaspenik gabe ipuin soila litzateke alegia; fikziorik gabe, berriz, maxima bat baino ez
(ibidem).
Askotariko pertsonaiek dute alegia antzezlekutzat Janssensek dioskunez:
jainkoek, gizakiek, basapiztiek, landareek, objektuek eta abstrakzio pertsonifikatuek.
Halere, animaliek dute lehentasuna alegietan. Alegietan izaera aldaezinak egozten
zaizkie animaliei, beren izaerarekin harreman estuan daudenak (lehoia maiestatetsua da;
otsoa, basa; azeria, maltzurra…). Sinbolismo hori berezkoa dute, jaiotzetikoa da,
konbentzionala baino areago.
Nøjgaard-ek antzinateko alegiaren definizio bat eman zuen bere doktoregotesian
(1964, I: 82): “un récit fictif de personnages mécaniquement allégoriques avec
une action morale à évaluation”. Ebaluatu beharreko ekintza moral hori izateak bereizi
egiten ditu alegia eta animaliak darabiltzaten beste genero batzuk, Nøjgaarden ustez.
Bilduma augustanako alegiarik sinpleenak hartu zituen aztergai eta, analisiaren
ondorioz, hiru aldi bereizi zituen alegietan:
14