Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
Baina, bera hil eta gero, 1908an, RIEVen argitaratu ziren Ademaren neurtitzak.
Hortxe, hain zuzen, irakur daiteke Ademak euskararen alde egindako aldarria,
euskaldunek arrotzekin euskaraz egin dezaten: “Eskualdunek arrotzekin / Ahanztea
Eskuara, / Odolari hori berdin / Ukho egitea da. / Gauden erne sar ez dadin / Ahalke
hori gutara”. Bernat Etxepareren oihartzuna 75 dakarkigu, berriz, honako bertso hauetan:
“Ederrena mintzaietan / Eskuara da, diote. / Eskualdunek arrotzetan / Hortaz ohore
dute” (Adema, 1908: 757).
Bestalde, garaiko gatazka ideologikoek eragina izan zuten Ademarengan eta
bere obran. Gauza jakina da, XIX. mendeko eztabaida ideologikoaren zurrunbiloan,
Adema, apaiza izanik, xurien aldeko, xuria, erregezalea zela; bai eta gorrien,
errepublikazaleen, zirikatzaile handia (“Errepublika” kopla sorta lekuko).
Eztabaidagaietako bat, esaterako, eskola izan zen: ordura arte apaizen ardura
pean egon zen eskola, eta, ondorioz, erlijioa irakastea. Errepublikak ezarritako lege
berrien bidez, aldiz, errient laikoak izan ziren ordutik aurrera eskoletako arduradunak.
Eztabaida ideologiko hori aise egiazta daiteke garaiko kazetak irakurrita, Le Réveil
Basque eta Escualduna, batik bat. Gorrien tesien aldekoa lehena, eta xurienen aldekoa,
bigarrena. Gorriek zerabilten goiburuetako bat “Errienta eskolan eta apeza elizan” izan
zen (Alberbide, 2007: 140).
226
Poetika
Nabarmendu behar da Ademaren neurtitzak eta alegiak, oroz gain, kantatzekoak
direla, eskuizkribuek idatzia daramaten musika, lekuko. Herri xeheak kantatzekoak
zirela, gainera. Xede horretatik datozkio Ademari kritiko gehienek gero aitortu
dizkioten tasun batzuk: herrikoitasuna, naturaltasuna eta sinpletasuna.
Kantatzekoak, bai, baina ez edonolako edukiz hornitzekoak, mamiz betetzekoak
baizik. RIEVeko “Aitzin hitzak” sarrera-bertsoetan ohartzen gaitu Ademak hitzaren
garrantziaz: “Askoren kanta da bethi / Tilili-ta-talala: / Hitz bat gabe, aire bati / Jo zak
eman ahala. / Astoak ere badaki / Orroaz halahala.” (Adema, 1908: 757).
75 Cf. Etxepare, 1968: 128. “Ezein ere lengoajerik / Ez frantzesa ez bertzerik / Orai ezta erideiten
/ Heuskararen parerik”. Eta “Heuskaldunak mundu orotan preziatu ziraden...” (ibidem: 130).