Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI.4. Martin Goyhetche (1791-1859)
Ideologia
VI. Euskal berridazleen alegiak
Goyhetche alegialaria, Fableac edo Aleguiac lanaren egilea, Martin izan zela eta
ez Léonce, Jon Bilbaoren Eusko bibliographian eta, ondorioz, literatur kritika-lan ia
guztietan agertzen den bezala 69 , Aurelia Arkotxaren aurkikuntzari eta ikerketei esker
(2003a, 2003b) dakigu. Léoncek Saint-Jean-de-Luz-Historique lana (1856) idatzi zuen
baina, obra horren egiletzaz gain, La Fontaineren itzulpenarena ere egotzi izan zaio
orain arte.
Martin Goyhetchek irakurriak zituen “bi fable multço, bata Suberotar Yaun
batec, bertcea Guipuzcoaco Yaun Aphez batec, berxutan publicatuac” (“Aitcin-solhasac
publicoari”, 1852: i) –Archu eta Iturriagaren lanak dira bi multzo horiek, bistan denez–
eta horregatik etorri zitzaion gutizia “Laphurdico hitzcuntçan lan beraren eguiteco”
(ibidem: v). Lapurtar irakurleei garai hartako literatur genero ugarienetako bat eskaini
nahi izan zien.
Aurelia Arkotxaren ustez, gainera, Goyhetchek ezagutuko zituen garai hartako
Baionako gaskoierazko alegia itzultzaile-egokitzaileak, hala nola, Darretche, Lesca eta
Dubourg (2003b: 5). Arkotxak galdera pausatzen du: ezagutuko ote zituen Goyhetchek
Mogeldarren alegiak, Juan Mateo Zabalarenak eta Iriarterenak? Erantzun beharko banu,
baiezkoaren alde egingo nuke, ikusirik urruñarrak generoari zaletasun berezia ziola,
hain berezia, non lan hori egiteaz desenkusatu behar izan baitzuen apaizen iritzietatik
babesteko.
Helduak eta haurrak bereizi zituen Goyhetchek alegien hartzaileen artean:
haurrek “ikhasten dituzte lorietan eta condatcen, baiña perroketaren pare, mamiaz edo
moralaz casu guti eguiten dutelaric”; helduek, ordea, “eracurtcen dituzte centçuzki, eta
hirriz daudela irexten dute irakhaspen on cembait” (1852: vii). Hartzaile bikoitzaren
auzia agertzen du bereizketa horrek.
69
Arkotxaren argitasunetan baino lehenago, Patri Urkizuren lanean soilik irakurri dut Martin
izena (2000: 310).
205