Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI.7. Alegiak euskal irakaskuntzarako
VI. Euskal berridazleen alegiak
Espainiako gerrak eta II. Mundu-Gerrak eten egin zuten euskal kulturaren
susperraldia. Debeku eta zentsura-urteak izan ziren gerraostekoak, “basamortuko
ibilaldia”, Torrealdairen hitzetan (1997: 230). Euskaldunak, isilarazita. Euskal
irakaskuntza ezkutaturik: Donostiako etxe-eskoletan, 40ko hamarkadan jada, eta
Bilboko etxekoetan, 50eko hamarkadako bukaeran.
Nolanahi den, basamortua igarota, 60ko hamarkadan, beren bideetara itzuli ziren
euskal kulturako eragileak, eta nekez, baina, gutxika-gutxika, suspertzen hasi ziren
euskara, euskal kultura, eta euskal irakaskuntza. Honako hauek ditugu mamituriko
ekimen nagusiak: ikastolen mugimendua berpiztu eta Euskal Herri osora zabaldu zen
(Bilbo, 1957; Iruñea, 1963; Gasteiz, 1966; eta Baiona, 1969); Bertsolari Txapelketa
Nagusia berriz antolatzen hasi zen (1960); “Ez Dok Amairu” taldea sortu zen (1965);
Durangoko Azoka lehenengo aldiz antolatu zuen Gerediaga Elkarteak (1965); euskara
Batua sortzeko prozesuari hasiera eman zion Euskaltzaindiak (Arantzazu, 1968)…
Ekimen horien testuinguruan, HGLri dagokionez, tradiziozko folklorea
berreskuratzeari ekin zioten egileek (Lopez Gaseni, 2000: 183), batez ere herrinarratibaren
arloan, ipuinak eta elezaharrak, batik bat.
Dena dela, alegiek ere izan zuten garrantzia, tradizioaren berreskuratze horretan,
berriz argitaratu baitziren zenbait alegia-bilduma: Bizenta Mogelen Ipui onak (Auspoa,
1963), Gratien Ademaren alegiak (RIEV, 1969) eta Iturriagaren Ipuiak (Auspoa, 1967).
Baita Oxobi alegialariari buruzko kritika-lan bat: Oxobi-ren lan orhoitgarri zonbait
(Gure Herria, 1966).
Euskal testuen premia gorria zegoen ikastola hasiberrietan, eta, hala, Santi
Onaindiak Jolasketa argitaratu zuen 1965ean, 60ko hamarkadan plazaratu ziren hiru
testu-liburuetatik bat, hain zuzen. Jolas, abesti, ipuin eta irakurgaiak dira muina. Ipuinei
buruz hauxe diosku Onaindiak liburuaren atarian:
Euskaldunok andi ta txiki eder-zale, ipuin zale izanak gara beti. Erriak –esan oi
danez–, euren aurtzaroan, ipuiñakaz bizi dira pozkor eta alaitsu. Guk be, aldiaren
altzoan barrenduz kondaira zarrik ez dogun arren, enda azkar burutsu adierazle diran
ipuin-sail galanten jaube gara: gure literatura ez da urria, zazpi probintziotan atan be,
edeski, kontakizun eta ipuiñetan (1965: X).
303