Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI.6.3. Ramon Artola Larrañaga (1831-1906)
Ideologia
VI. Euskal berridazleen alegiak
Tolosan jaioa, kriseilugile eta margolari izan zen ogibidez; afizioz, bertsogile.
Liberala, karlisten bigarren gerratean liberalen voluntarios deitzen zirenetan ibilitakoa
(Zabala in R. Artola, 1995: 8).
Orduko aldizkarietan argitaratu zituen bertsoak, hala nola, Euskal-Erria,
Euskalzale eta Ibaizabalen. Baita bertso-paperetan ere. Zenbait sari eskuratu zituen
bertsoengatik. Bere alegiei esker ere sari batzuk irabazi zituen, hala nola Donostian,
Lore-Jokoetan 1885 eta 1886. urteetan, eta Durangon 1886an (ibidem: 12).
Alegiagintzak garai hartan pizten zuen interesa adierazten du lehen saria alegia bati
eman izanak.
Alegiak euskarari zion amodio beroagatik idatzi zituen. Eskuizkribuko
hitzaurrean jasota utzi zuen ideia hori:
…liburu onen moldatzaileak egin du lan au ondar aletxo batez lagun egiteagatik gure
izkuntza gozo euskerari, berari donekidatzen dion amorio beroagatik (ib.: 17).
Corpusa eta iturriak
Euskal-Erria aldizkarian 208 alegia plazaratu zituen Artolak, 1882 eta 1898.
urteen artean. Alegietatik berak sortutakoak zein diren eta iturri klasikoetan
oinarriturikoak zein diren jakin behar da lehenik. Ez da lan makala izan. Izan ere,
protagonistak, lekuak eta egoerak aldatu zituen Artolak berridazketa horietan, eta,
ondorioz, guztiz mozorrotu zituen iturri klasikoak. Nolanahi den, hamabiren bat bereak
ez zirela adierazi zuen Artolak eskuizkribuaren hitzaurrean:
Irakurlaririk arkitzen bazaio lan oni, eta batez ere au bear ain pazientzia duanik
aurrenengotikan azkenerañon irakurtzeko, asi bañan len agerkaitzen diot arkituko
dituala, gañerako ipui berri txar eta nolabaitekoen artean, amabiren bat osoro berriak ez
diranak; da esatea, zerbait gutxi asko irurizten diranak beste lenaz diran kontutxoetara,
oetakoen artean zeintzuk diran batzuk Artza eta lapurrak, Katamotza eta otsoa, Astoa
eta jabeak, Azari setosoa, Kurrilloak eta olloak, Arbola eta arrosa, Erlejuba eta gizona
eta beste banaren batzuek, iya berenez zeintzuk diran ezagutzen diranak (ib.: 17).
Artolaren iturriei buruz González de Záratek, bestalde, honako hau idatzi zuen:
...en su mayoría podríamos precisar que son originales. No obstante algunas en lo
substancial del relato presentan cierta relación con las fábulas de Esopo, La Fontaine y
Samaniego (1995: 25).
247