Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
baldintzatu egin zuen alegietako gaien aukera eta trataera: alegiak erraz ulertzeko
moduan egokitzeko asmoa agertu zuen Bizentak:
126
Ipui ondo egiñetan ez dira arquitu bear aurcho, ta necazariac erraz adituco ez dituzten
gauzac. Onetan uts egiten dute, egia badio Samaniego jaunac, ipuilari geienac (ib.: 91).
Liburuaren izenburua bera ere, oso argigarria da, jakiteko zer helburu eta zer
hartzaile izan zituen Bizentak jomuga: Ipui onac, ceintzuetan arquituco dituzten
euscaldun necazari, ta gazte guciac eracaste ederrac beren vicitza zucentzeco ematen
ditu euscaráz arguitará ume eta necazarientzat Vicenta Antonia Moguel eta
Elguezabalec.
Poetika
Liburuaren hitzaurrean, Bizentak umetan ipuinzale izan zela diosku eta zaletasun
horretatik etorri zitzaiola alegiak idazteko trebetasuna. Helduaroan, ordea, ipuinak
irakaspena edo “ondorengo ona” izatea ezinbestekotzat jo zuen, ipuina zuzenesteko:
Umeago nintzanean berriz enzun oi nituen, zoro zororik, ta pocez erotuta, atso
ipuiac. Sinisten nituen eguia andi batzuec becela, Peru ta Mariaren ipui farragarri ta
sustrai gabeac... Orain, bada, ¿ondoric, ta ondorengo onic ez cecarten ipui eroac ambat
atseguin ematen bacidaten, nere adinaren argiabarretan sartu baño lehenago, zenbat
eztituco ez zan nere biotza irakurri nituenean gerora ipui onac? (ib.: 10-11)
Barruan gorderik daramatzaten irakaspen onengatik 12 goretsi zituen Bizentak
alegiak:
¿Cein ederqui adierazoten duten [ipuiec] estalqui ederren azpian, andiquiak, chiquiquiac
ta jaquintsuac berac icasi bear dituzten onac izateco bideac! (ib.: 11-12)
Umetan hain kitzikagarria gertatu zitzaion herri-tradizioko ipuingintza baztertu,
hots, “Peru ta Mariaren ipui farragarri ta sustrai gabeac”, eta irakurleak onak izateko
bidean jarriko zituen ipuin moralzaleak goretsi zituen Bizentak. Moralaren –moral
kristauaren– zerbitzupeko literatura molde baten alde jarri zen azkoitiarra.
Corpusa eta iturriak
Ipui onacen, 58 alegia plazaratu zituen gipuzkeraz (edota, bestek zehaztu bezala,
bizkaiera ukitua duen gipuzkeraz), lehenengo 50 alegiak hitz lauz, eta azken zortziak,
bertsoz. Zortzi horiek osaba Juan Antoniorenak direla zehaztu zuen Bizentak
12 Perraulten gogoetei jarraitzen diela ematen du, akademiko frantsesak ipuinetako irakaspen
ezkutuei “instructions cachées” deitu baitzien: “Il n’est pas croyable avec quelle avidité ces âmes
innocentes... reçoivent ces instructions cachées” (Perrault, 1695), Zipes-en aipua (1968: 30).