Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
Euskal Herriko Adiskideen Elkartearen antzeko zerbait egitea zutela helburu (Lasa,
1965: 185).
Iturriagak, Gipuzkoako Batzar Nagusien eskariz, 1830ean txosten bat egin zuen,
Memoria, euskararen iraupenari buruz (in Lasa, 1965: 187-196). Txosten horretan garbi
adierazi zuen umeek eskoletan irakurtzen euskaraz ikasi beharko zutela lehenik eta
ondoren gaztelaniaz, eta ez, ordura arte bezala, gaztelania jakin gabe, irakurtzen
gaztelaniaz ikasi, zigorrak erabiliz, eraztunarena, kasu. Gaizki iritzi zion, baita ere,
umeek eskola barruan gaztelaniaz hitz egin behar izateari, iruditzen baitzitzaion hitz
egiten hasi orduko maila bat beharrezkoa dela, eta, horregatik, gaitzetsi zuen “por
imitación” ikastea.
Iztuetarekiko gutun-trukean ere antzeko iritziak irakurtzen dizkiogu (Garmendia,
1968: 179): “Orain dala saspi urte humechoaquin dempora iragotcen nubenean esagutu
nuben cer eraqueria andia eguiten zan emengo escoletan erderaz gaiztiai iracurtcen
eracustearequin, izanic milla bider errasago eusqueraz icastea eta eracustea. (…)
Iduritcen zat eusquerasco liburuetan bear litzaqueala gure escoletan eracutzi iracurtcen
erderascoetan asi baño leen. (…) Beti naigabe andi batequin ecustenditut gure
muthilchoac iracurtcen erderasco liburuac, monjac latinescoac becela, cer iracurtcen
duten ezdaquitela, eta adinic onena ecer icasi gabe iragotcen zaiotela.”
Iturriagak argi azaldu zuen gaztelaniak eta euskarak elkarren eskutik joan behar
zutela irakaskuntzan, era horretara bai euskara eta bai gaztelania aterako baitziren
irabazten. Argi zeukan, ordura arteko eskolaren metodologiari jarraituz gero, euskara
desagertzeko bidean jarriko zela. Eta euskararen desagertze horretan tresna nagusia
eskola zela.
Horrelakorik gerta ez zedin, gaztelania erakusteko garai hartako metodo bortitzei
kontra egin zien (eraztuna, erdara hutsezko irakaskuntza...), eta elebitasun kengarriari
kontra egin zion, hots, euskara-gaitasuna garatu ordez hizkuntza hori ezabatu nahi zuen
hezkuntza-sistemari aurre egin zion, eta, horren ordez, sen onak agintzen zuena
proposatu zuen: “se debe proceder siempre de lo conocido a lo desconocido” (in
“Memoria”). “Dakigunetik ez dakigunera”, hots, euskaratik gaztelaniara.
172