Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

VI.6.1. Gratien Adema “ZALDUBY” (1828-1907)
Ideologia
VI. Euskal berridazleen alegiak
Gai askotako neurtitzak idatzi zituen Adema abadeak, goitizenak erabilita:
“Zalduby”-z gain, “Artzain Beltcha”, “Haranbeltz”, “Hergaraya”, “Oiharrepe”,
“Senperetarra” eta “Uxaleguy”.
Larresoroko ikastegian neurtitz zaletu zen Gratien Adema gazte denboran,
Xarritonek kontatzen digun moduan (1985: 47). Elizanburu adiskidearekin batera hasi
zen bertsoak ontzen; saio horietako batean, La Fontaine euskaratzeari ekin zioten,
zeinek hobeto itzuliko: “«Kuia eta ezkurra» Ademak, «Otsoa eta bildotxa»
Elissamburuk”. Ikastegi horretan bertan urte bete eman zuen maisu Ademak, 1854an.
Ademaren bi eskuizkribu argitaragaberen berri dugu Xarritoni esker.
Lehenengoa familiak gordetzen duen Ene loreac eskuizkribua da. Eskuizkribu hori
irakurrita Xarritonek egiaztatu zuen Ademak 1850. urterako bazituela onduak La
Fontaineren zazpi alegia (ibidem: 48).
Bigarren eskuizkribua Zalduby artzain beltxaren neurtitzak da. Xarritonek hauxe
diosku: “Bere lanarteetan Gratien Adema kalonjeak bere eskuz biltzen ditu liburuxka
ttipi apain batean «Zalduby artzain beltxaren neurtitzak», beren apaindura eta musika
propiarekin argitaratu nahi zituen bere obra profanoak” (ib.: 51-52). Ademaren
gutuneria (Irigoien, 1957: 334) irakurrita ondorioztatu dudanez, eskuizkribu hori 1894a
baino lehen egina zegokeen. Bestalde, Lafittek, Ademari buruzko artikulu batean,
eskuizkribu horretako 13 neurtitz horien izenburuak eta neurtitzok ondu zitueneko
urteak eman zituen (1933: 25). Alegiak dira 13 neurtitz horietatik 10.
Ademak, antza, bere neurtitz horiek, tartean alegiak, bilduma gisa argitaratu nahi
zituen. Asmo hori Azkueri adierazi zion 1894ko apirilaren bateko gutunean (Irigoien,
1957: 334): “Nik, berrogoi eta hamar urthe huntan egin kanta eta neurthiz hoberenak
laster argitaratuko ditut Jainko onak bizi eta osagarri ematen badarot”. Asmo hori bete
gabe zegoen bi urte geroago. “Ene neurthitzak ez dire oraino agertu” idatzi zion Azkueri
1896ko abuztuaren 22ko gutunean (ibidem: 337). Ametsak amets huts zirauela hilko
zen Adema. Nolanahi den, bizi zelarik, banaka agertu ziren bere alegiak zenbait
agerkaritan.
225