Alegia klasikoak euskaraz Isopeteko, La Fontaineren eta

Alegia klasikoak euskaraz
170
Alegiak, beraz, espresuki erabili ziren hizkuntza-konparazioan garai hartan.
VI.3.1. Agustin Pascual Iturriaga (1778-1851)
Ideologia
Etxe handiko semea izan zen. Andoainen eta Oñatiko unibertsitatean ikasi zuen,
eta pentsaera ilustratu-liberaleko giroan hezi eta hazi zen. Elizgizona izan zen.
Bi lagun-talde izan zituen Iturriagak: bat Hernanin, bestea Donostian. Jende
ikasia zen, lagunarte jasoa, goi-mailakoa, jende ilustratua, askotariko ideologiak biltzen
zituena. Haiekin biltzen zen lagunartean, honetaz eta hartaz hitz egiteko. Aurreko
belaunaldietako ilustratuen nahiak sumatzen direla diosku Andres Alberdik (1990: 9),
Iturriagaren eta haren inguruko lagun kezkatuen artean (Berroeta, Lasala, Iztueta...).
Garai bateko Bergarako Mintegian eta hernaniarraren eskolan, bietan ikusten da
gizartean hezkuntza hedatzeko premia.
Kezka horrek akuilaturik, irakaskuntza-kezka puri-purian zebilen giro batean
bizi baitzen, Iturriagak eskola bat sortu eta kudeatu zuen Hernanin, anaia Cayetano eta
Manuel Larrarte maisuarekin batera, 1818an hasi eta 1823ra bitartean, eta arrakasta
handia izan zuen. Espainiako «Trienio Constitucional» aroa (1820-1823) bukatu zenean
eten zen eskolaren ibilbidea. Eskolak ez zuen lortu irakaskuntzan jarraitzeko baimenik,
konstituzio erregimenaren aldekotzat jo zutelako (Alberdi, 1990: 3).
Eskola zabalik izan zuen garaitsu horretan, proiekzio publikoa ere izan zuen,
ordezko diputatu izan baitzen Gipuzkoatik Espainiako korteetarako. Apalegia iritzi zion,
ordea, kargu horri Lasala adiskideak (Lasala, 1884: 17): “pudo ser mucho en la política
española y no pasó de Diputado á Cortes suplente elegido por Guipuzcoa de 1820 á
1823”.
Baina, bere pentsatzeko moduagatik-edo, salaketa anonimo baten sufrikarioa
nozitu zuen Iturriagak (1822-10-20). Agi denez, Hernaniko maisuak egina 49 .
Salaketaren edukia Arocenak eman zuen osorik (1952: 7). Hona ale batzuk: Voltaireren
49 Mariano Arizmendi, Hernaniko maisua. Izena Mikel Zalbidek jakinarazi zuen,
Euskaltzaindiako sarrera-hitzaldian (2007: 72). Baina arretaz erabiltzeko datua dela gaineratu zuen.
Azterraldia behar duena.